Yangi davrda osiyo mamlakatlarining rivojlanish xususiyatlari

Geografik joylashuvi va tabiati Tinch okeanning g‘arbiy qismida, Malayya arxipelagining Filippin orollarida joylashgan davlat Filippinga tegishli 7.00 dan ortiq orollar bor Eng yirik orollari-Luson, Mindanao, Samar, Panay, Palavan, Negros, Mindoro, Leyte, Mamlakat g‘arbda Janubiy Xitoy, sharqda Filippin, janubda Sulavesi dengizlari bilan tutashgan Shimolda Filippin orollarini Tayvan orolidan Bashi bo‘g‘ozi ajratib turadi Sohil bo‘ylab chegara uzunligi-36.89 km Eng yirik o‘n bir orol mamlakat hududining 9.% ini tashkil etadi Eng baland cho‘qqisi Mindanao orolidagi Apo tog‘idir (.954 m) Asosiy tabiiy boyliklari: yog‘och, neft, nikel, kobalt, kumush, oltin, mis Mamlakat hududining .6%i haydaladigan yerlar, 40%i o‘rmon va to‘qaylardir
Iqlimi-tropik Filippin hududining deyarli yarmini tropik o‘rmonlar tashkil etib, bu o‘rmonlarda palma, kauchuk daraxti, banyan, apitong, mayyapis, lauan, bambuk o‘sadi Dengiz sathidan ..00 m balandlikda buta va yaylov o‘simliklari o‘sadi Ohu, mangust, qobon, turli qushlar va sudraluvchilar hayvonot olamini tashkil etadi Sohilbo‘yi suvlarida turli xil baliqlar va mollyuskalar uchraydi
Davlat tuzilishi, siyosiy partiyalari Davlat tuzilishi-prezident respublikasi Mamlakat tarkibiga 74 ta provinsiyani o‘z ichiga olgan .. ta ma’muriy rayon kiradi Filippin AQShdan o‘z mustaqilligiga .946 yilning 4 iyulida erishadi Milliy bayrami .. iyun-Mustaqillik kuni (.898 yili Ispaniyadan) Davlat va hukukat boshlig‘i-prezident Qonun chiqaruvchi oliy organ Senat (yuqori) va Vakillar palatasidan (quyi) iborat Kongressdir Yirik siyosiy partiyalari: Fillipinliklarning demokratiya uchun kurashi, Lakas-Filippin demokratik partiyasi, Millatchilar partiyasi
Iqtisodi, transport kommunikatsiyalari Sanoatning eng rivojlangan tarmoqlari (YAMMning 35%i)% elektron, to‘qimachilik, kimyo, yog‘ochni qayta ishlash, oziq-ovqat, farmatsevtika Qishloq xo‘jaligi (YAMMning 30%i) ham mamlakat iqtisodida muhim o‘rin egallaydi Filippin kokos yong‘ochlari va kokos mahsulotlarini eksport qiluvchi yirik davlat hisoblanadi Sholi, makkajo‘xori, shakarqamish, banan, ananas, mango yetishtiriladi Chorvachilik rivojlangan YAMM .994 yilda .6.,4 mlrd (aholi jon boshiga-.3.0) dollarni tashkil etdi Asosiy savdo sheriklari: AQSH, Germaniya, Yaponiya, Gonkong, Buyuk Britaniya, Tayvan, Singapur
Temir yo‘llarining umumiy uzunligi-378 km, avtomobil yo‘llari-.56.00 km, ichki suv yo‘llari-3..9 km Asosiy portlari: Davao, Manida, Sebu
Geografik joylashuvi va tabiati Janubi-Sharqiy Osiyo davlati bo‘lib, Malakka yarim orolining janubida (G‘arbiy Malayziya) va Kalimantan orolining shimoliy qismida (Sharqiy Malayziya) joylashgan Sharqiy Malayziya g‘arbda va janubda Indoneziya bilan (chegara uzinligi .78. km), shimolda Bruney bilan (8. km) chegaradosh, G‘arbiy Malayziya esa shimolda Tailand (506 km) bilan chegaradosh Shimoliy hududlari Janubiy Xitoy dengizi bilan, shimoli-sharqi Sulu dengizi bilan, sharqi Sulavesi dengizi bilan tutashib ketgan Chegarasining umumiy uzunligi-.669 km^. mamlakatning Malakka yarim orolida joylashgan qismida bir necha parallel ravishda joylashgan tog‘ tizmalari va ko‘p sonli vodiylari bor Klimantan orolida ham uncha baland bo‘lmagan tepaliklar va tog‘lar ko‘p Bu yerda mamlakatning eng baland nuqtasi Kikabalu (4.0. m) tog‘i joylashgan Qirg‘oq bo‘ylab tekisliklar joylashgan Mamlakatda ko‘p sonli uncha uzun bo‘lmagan, lekin suvi ko‘p daryolar bor Yirik daryolari-Paxang, Radjang, Kinabantang Malayziyada qo‘rg‘oshin va volframning yirik konlari bor Boshqa tabiiy resurslardan mamlakatda neft, mis va temir rudasi, tabiiy gaz, yog‘och, kauchuk, yog‘ daraxtlari ko‘p
Iqlimi-ekvatorial
Davlat tuzilishi, siyosiy partiyalari Davlat tuzilishi-kontitusion monarxiY Mamlakat tarkibiga .3 ta shtat va . ta federal hudud (Kuala-Lumpur va Lubuan oroli) kiradi Malayziya mustaqilligi .957 yil 3. avgustda e’lon qilingan (Milliy bayrami-Malayziyaning mustaqillik kuni) Qonunchilik ingliz umumiy huquqiga asoslangan Ijroiya hokimiyat prmeyer-ministr boshchiligidagi Ministrlar kabinetiga tegishli Qirol asosan davlatning vakillik funksiyalarini bajaradi Jafar ibn Abdul Rahmon (qirol) .994 yil .6 apreldan buyo taxtni egallab turibdi Qonun chiqaruvchi hokimiyat ikki palatali parlament-Senat va quyi palata vakillar palatasi tomonidan amalga oshiriladi Yirik siyosiy partiyalari: Milliy front, Birlashgan Malayya milliy tashkiloti, Malayziya Xitoy assosiatsiyasi, Malayziya hindular Kongressi, Umummalay Islom partiyasi, Demokratik harakat partiyasi
Iqtisodi, transport kommunikatsiyalari Chet el investitsiyalarining ko‘plab kiritilishi, ayniqsa yapon va Tayvan firmalarining say-harakatlari bilan Malayziya iqtisodiyoti yuqori sur’atlar bilan (mamlakat yarim o‘tkazgichli uskunalar ishlab chiqarish bo‘yicha jahonda uchinchi o‘ringa chiqib oldi) rivojlanmoqda Neftni qayta ishlash, kimyo, to‘qimachilik, yog‘ochni qayta ishlash, metallurgiya kabi sanoat sohalari hisoblanadi), shuningdek, mashinasozlik rivojlangan Eksportning katta qismini neft va neft mahsulotlari tashkil qiladi Siqilgan gaz, temir rudasi, mis konsentrati, qo‘rg‘oshin qazib olinadi Qishloq xo‘jaligida kauchuk va palma yog‘i (muhim eksport mahsulotlaridan biri), kakao, kokos yong‘og‘i, shakarqamish, ananas, qalampir yetishtiriladi, biroq mamlakat o‘zini-o‘zi oziq-ovqat bilan ta’minlay olmaydi va qishloq aholisining ko‘pchiligi qashshoq hisoblanadi Asosiy savdo hamkorlari: Singapur, Yaponiya, AQSH
Temir yo‘llarining umumiy uzunligi-.. ming, avtomobil yo‘llari uzunligi-5.5 ming km Dengiz savdo flotining tonnaji-.,9 mln t dedveyt Dengiz portlari: Jorjtaun, Kelang, Kota-Kikabalu, Kuching, Miri, Sondakon, Sibu aeroportlar bor
Mamlakat chetga neft, elektron va elektrotexnika buyumlari qishloq xo‘jalik mahsulotlari, transport vositalari (jumladan, avtomobil), rezina, texnika, to‘qimachilik mahsulotlari, poyabzal, kiyim-kechak sotadi; chetdan mashina-uskuna, sanoat va optika jihozlari, transport vositalari, stanoklar, oziq-ovqat oladi Savdo-sotiqdagi asosiy mijozlari: Yaponiya, Singapur, AQSH, Yevropa Hamjamiyat mamlakatlari, Janubiy Koreya, Xitoy, Tayvan Pul birligi-ringgit (Malayziya dollari)

Biz yuqorida Janubi-Sharqiy Osiyoni o‘rganib chiqdik Unda Tailand, Indoneziya, Filippin, Malayziya davlatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Janubi-Sharqiy Osiyo mintaqasi Malayya arzipelagi va orollarini o‘z tarkibiga oladi Janubi-Sharqiy Osiyo mintaqasida siyosiy kartasi birmuncha murakkab (6 ta respublika, 3 ta monarxiya va . ta mustamlaka hudud), ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi turlicha bo‘lgan mamlakatlar joylashgan Iqtisodiy-geografiya holati juda qulay Fillippinda eng ko‘p “tekislik xalqlari”-tagal tili, Idoneziyada kichik xalqlar malayya tilida gaplashadi va ularga davlat tili maqomi berilgan Singapur g‘oyat ko‘p xalqlar (qo‘shni davlatlardan) to‘plangan hudud bo‘lib, xitoy tili va ingliz tillari rasmiy davlat tilidir Bu jarayon diniy xilma-xillik va animistik qarashlar bilan yanada ayqash-uyqash bo‘lib ketgan

Tashqi savdo mintaqa iqtisodiyotida muhim o‘rin tutadi Eksportda qalayi (dunyo bo‘yicha 75%), rangli metall rudalari va neft, mahsulotlari, shirik ziravorlar, tabiiy kauchuk (dunyo bo‘yicha 50%), mevalar (jumladan, konservalar) va dengiz mahsulotlari kabi an’anaviy mahsulotlaridan tashqari, 80-yillardan boshlab ilmiy-texnika taraqqqiyoti bilan bog‘liq, zamonaviy va o‘ta zamonaviy mashinasozlik, elektrotexnika va elektronika (ayniqsa, maishiy elektronika mahsulotlari, kompyuter texnikasi, xizmatlar (mehmonxona va restoran xizmati, turizm va boshq) ko‘rsata boshladi Import asosan ishlov beruvchi sanoat maxsulotlari (mashinasozlik va kimyo sanoati), paxta tolasi muhim o‘rin tutadi


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Jahon mamlakatlari Spravochnik TO’zbekiston .990 y 8. ta avtor
   
2. 
   “Atlas mira” Strani mira v kartax i sifrax M “Ast-Press” .000 g
   
3. 
   Ahmedov B Lotin Amerikasi TO’z dav nashr .963
   
4. 
   Atlas “Ekonomicheskaya i sosialnaya geografiya mira” M .006 “Drafa”
   
5. 
   Atlas “Ekonomicheskaya i sosialnaya geografiya mira” M .000“Ast- Press”
   
6. 
   Arab mamlakatlari Spr O’zb T .965
   
7. 
   Internet materiallari wwwgoogleuz
   
8. 
   Internet materiallari wwwziyonetuz