Янги китоб

Yengil sanoat - xilma-xil xom ashyodan keng isteʼmol mahsulotlari va
buyumlari ishlab chiqarishga ixtisoslashgan sanoat tarmoqlari majmui. Yengil
sanoatda xom ashyoga ham dastlabki ishlov berish, ham tayyor mahsulot ishlab
chiqarish amalga oshiriladi. Yengil sanoat da paxta, ipak, zig’ir, kanop, jut tolalari,
hayvonlar terisi, juni, sunʼiy tolalar, sunʼiy charm xom ashyo sifatida foydalaniladi.
Uning asosiy tarmoqlari toʻqimachilik, tikuvchilik, koʻnchilik, moʻynadoʻzlik,
poyabzal sanoatlari hisoblanadi. Yengil sanoat mahsulotlari, shuningdek,
mebelsozlik, aviatsiya, avtomobil, oziq-ovqat va b. sanoat tarmoqlarida, qishloq
xoʻjaligi, transport, sogʻliqni saqlash va boshqa sohalarda ishlatiladi. Yengil sanoat
yirik fabrika industriyasining tarmogʻi tarzida 18-asrning 2-yarmida barpo qilindi.
Yengil sanoatning qadimiy tarmoqlaridan biri boʻlgan toʻqimachilik sanoatida
texnika taraqqiyoti toʻqimachilik sanoatining kapitalistik manufaktura bosqichidan
yirik mashinalashgan industriya bosqichiga oʻtishi uchun baza yaratgan 18-asrdagi
ulkan kashfiyotlar bilan bogʻliq. Lekin qoʻlda paxta va jundan ip tayyorlash va
toʻqish, charmdan poyabzal tikish uchun terini qayta ishlashning oddiy usullari
Hindiston, Xitoy, Misr, Oʻrta Osiyoda mil. avval bir necha asr ilgari maʼlum
boʻlgani tarixiy adabiyotlarda qayd etilgan va arxeologik topilmalar bilan
tasdiqlangan. Hozirgi Oʻzbekiston hududida 19-asrning oxiriga qadar xoʻjalik
taraqqiyoti xonaki, kosibchilik,hunarmandchilik ishlab chiqarishidan iborat edi.
Sanoat usulida ishlab chiqarilgan kiyim-kechak, poyabzal, trikotaj mahsulotlari,
gazmollar asosan Rossiyaning markaziy shaharlaridan olib kelingan, chetga, asosan
Rossiyaga paxta tolasi, xom ipak, teri va boshqa xom ashyo turlari chiqarilgan.
Hozirgi davrda Oʻzbekiston Yengil sanoati koʻp tarmoqli industrial majmua boʻlib,
uning tarkibida paxta tozalash zavodlari, toʻqimachilik, trikotaj, pillakashlik, shoyi

---

20
toʻqish, tikuvchilik, koʻn-poyabzal, gilamchilik, chinni-fayans buyumlari va attorlik
mollari ishlab chiqarish sohalarida 150 ga yaqin korxona bor. Shulardan 14 tasi
1994-2000 yillarda chet'el kapitali ishtirokida tashkil qilingan qoʻshma
korxonalardir [(bu korxonalar tarmoqda ishlab chiqarilgan umumiy mahsulot
hajmining 20,6% ni, eksportga chiqarilgan mahsulot hajmining 88,1% ni beradi
(2000)]. Respublika sanoat mahsuloti umumiy hajmida Yengil sanoat hissasi eng
katta salmoqqa ega va 2000 yilda 20,1% ni tashkil qildi (1995 yilda 19%).
To`qimachilik sanoati - yengil sanoatning tabiiy va sun`iy tolalardan turli
gazlama, ip va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaradigan yirik tarmog’i. U ijtimoiy
mahsulot ishlab chiqarish va aholi ehtiyojini qondirishda muhim rol o`ynaydi.
To`qimachilik sanoati to`qimachilik va xom ashyosidan ip gazlama,zig`ir tolasidan
gazlama to`qish, jun, shoyi, noto`qima materiallar, to` toqish, to`qimachilik –
attorlik, trikotaj, kigiz- namat va boshqa sohalarni o`z ichiga oladi. To`qimachilik
sanoati mahsulotlari kiyim-bosh, poyabzal ishlab chiqarishda, mebel,
mashinasozlik sanoati, meditsinada va boshqada ishlatiladi. O`zbekiston o`z
to`qimachilik mahsulotlari bilan dunyoga qadimdan tanilgan Respublikada yengil
sanoatni ustun darajada rivojlantirishga imkon beruvchi barcha omillar - ko’plab
paxta, pilla, kanop xom ashyosi, yog’ilg’i-energetika, yetarli darajada. Qolaversa,
Respublikaning tez ko’payib borayotgan aholisi yengil sanoat mahsulotlarining
asosiy istemolchisi hamdir.
Mustaqillikkacha
50-80-yillardagi qaramlik sharoitida O’zbekistonda
yengil sanoat bir tomonlama rivojlanishga yo’naltirildi. Asosiy e’tibor paxta qabul
qilish, paxta tozalash, pillakashlik, qorako’l teriga va kanop tolasiga dastlabki
ishlov berish, jun yuvish tarmoqlarini rivojlantirishga qaratildi. O’zbekiston bunday
xom ashyolardan tayyor mahsulotlar tayyorlash imkoniyatiga ham, xuquqiga ham
ega emas edi. Bu masalani markaziy hokimiyat hal qilardi. Tayyor xom ashyo
Ittifoqning boshqa
Yurtimizda tayyorlanayotgan yengil sanoat mahsulotlariga
xorijda ham talab katta ekanligi, ayniqsa, quvonarlidir. Chunki o‘zbek paxta
tolasidan ishlab chiqarilayotgan xalq iste’moli mollari o‘zining tabiiyligi, yuqori
sifati bilan ajralib turadi. Shu bois dunyo bozorida unga ehtiyoj global inqiroz
davrida ham aytarli darajada pasaymadi. Aksincha, eksport hajmi yil sayin ortib,
istiqlol yillarida 140 barobar o‘sdi. Bugungi kunda erkaklar, ayollar va bolalarning
turfa xildagi liboslari, sport kiyimlari, shuningdek, yarimtayyor mahsulotlar
“O’zbekistonda ishlab chiqarilgan” brendi bilan dunyoning 50 dan ziyod
mamlakatlariga yetkazib berilayapti.
Yangi savdo yo‘laklarining ochilishida bozor talabi chuqur o‘rganilgan
holda, yangi mahsulotlar tayyorlash o‘zlashtirilayotgani yana bir muhim omil
bo‘lmoqda. Xususan, 2016 yilning birinchi yarmida 300 ta yangi turdagi hamda
468 ta yangi assortimentdagi mahsulotlarni tayyorlash yo‘lga qo‘yilgani ana shu

---

21
sa’y-harakatlar samarasidir. Gabardin va vafel gazlamalar, sirtiga raqamli usulda
tasvir tushirilgan har xil matolar, kostyumlar, kattalar hamda bolalar uchun shimlar,
sochiqlar va xalatlar, choyshablar, uy-ro‘zg‘or tikuvchilik buyumlari ana shular
jumlasidandir. Ularning dastlabki partiyalari ham eksport qilina boshlangani esa
tashqi bozorda bemalol raqobatga kirisha olayotganidan dalolat beradi.
Ishlab chiqarish ko‘lami va eksport ko‘rsatkichlarining yil sayin ortishida,
ayniqsa, yangi quvvatlarning hissasi katta bo‘layotir. E’tiborlisi, ular investitsiya
hamda manzilli dasturlarga binoan, yurtimizning olis hududlarida ishga
tushirilmoqda.
Respublika to‘qimachilik sanoatining jadal rivojlanishini ta’minlash,
yuqori sifatli va raqobatbardosh tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish,
uni yirik xorijiy bozorlarga yanada ilgari surish, shuningdek, 2017 – 2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha
Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalarni izchil amalga oshirish maqsadida
quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi to‘qimachilik sanoatini yanada isloh
qilishning muhim yo‘nalishlari etib belgilandi: