Yer bozori va yer rentasi. Qishloq xo’jaligida narx shakllanishi

Yer narхi. 
Yer inson mehnati natijasida vujudga kelmaganligi tufayli almashuv qiymatga 
ega emas. Shunga ko'ra, yer narxi iqtisodiyot nazariyotchilari tomonidan irratsional 
narxlar deb ataladi. Yer egasi yerni sotishi mumkin, qachonki sotilgan yer summasi 
bankka qo'yilganda, u keltiradigan daromad shu yerdan olinadigan rentadan kam 
bo'lmasa. Bu holatda renta miqdori yer narxini belgilamoqda. Yer narxi renta 

---

17 
miqdoriga to'g'ri va ssuda foizi normasiga teskari proporsional. Bundan kelib chiqadiki, 
yerning narxi ikki omilga bog'liq: 1) yer uchastkasi egasi oladigan yer rcntasi 
miqdoriga; 2) ssuda foizi me'yoriga. yerning narxi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
В = R/ r'*100% 
bunda В - yer narxi; R - renta; r' - ssuda foizi me'yori. 
Faraz qilaylik. R – 10 ming dollar, r' = 5%. Bunda B=200 ming dollarga teng 
bo'ladi. Yer egasi faqat shu taqdirdagina yerini sotishi mumkin, chunki muayyan 
miqdordagi kapitaldan olinadigan foiz unga bankdan shunday yillik daromad olishga 
imkon beradiki, u rentaga teng bo'ladi. 
Renta miqdori o'sib, ssuda foizi me'yori pasayib borgan taqdirda yerning narxi 
o'sib boradi. 
Yer narxini aniqlashning bu usuli nazariy ahamiyatga ega. Amalda esa yer narxi 
yer uchastkasiga bo’lgan talab va taklifga ta'sir ko'rsatuvchi ko'plab omillarga orqali 
aniqlanadi. Inflyatsiya va asosan giperinflyatsiya sharoitida yerga talab keskin o'sadi, 
bu esa yer narxining o'sishiga sabab bo’ladi. Jahonning ko’plab mamlakatlarida XX asr 
boshlaridan to hozirgi davrgacha yer narxi barqaror o'sish tamoyiliga ega bo'lib. Faqat 
ayrim davrlardagina uning pasayishi kuzatiladi. Buning asosiy sabablaridan biri 
yuqorida keltirib o’tilganidek yerga narxining o'sishiga, noqishloq xo'jalik 
maqsadlarida foydalaniladigan yerlarga talabning o'sishi bilan ham aniqlash mumkin.