Yer resurslariga innovatsion yondashuvlar

YER RESURSLARIGA INNOVATSION YONDASHUVLAR
Bir paytlari mo‘l-ko‘l paxta yetishtirsalar-da, o‘zlari oddiy chitni ham navbatda turib sotib olgan ota-bobolarimizning bir orzusi bo‘lardi: u ham bo‘lsa, paxta tolasidan tayyorlanadigan mato va kiyim-kechaklarni yurtimizda ishlab chiqarish edi. Shukrki, bugun ularning armoni ro‘yobga chiqib, mamlakatimizdagi o‘nlab zamonaviy korxonalar tomonidan tayyorlanayotgan mahsulotlar nafaqat bozorlarimizni to‘ldirmoqda, balki xorijda ham xaridorgir bo‘lib borayapti. Ayni chog‘da ushbu tizimda paxtachilik-to‘qimachilik klasterlari joriy etilayotganligi mazkur yo‘nalishdagi ishlarni zamonaviy bosqichga olib chiqmoqda.
Prezidentimizning Sirdaryo viloyatiga tashrifi ham aynan yurtimiz iqtisodiyotidagi yangi tuzilmalardan biri — “Bek klaster” korxonasi ishi bilan tanishishdan boshlangani bejiz emas. Aytish joizki, mazkur korxona loyihasi davlatimiz rahbarining o‘tgan yili hududga qilgan tashrifi chog‘ida taqdim etilgandi. Ushbu taklif Yurtboshimizning 2017 yil 15 sentyabrdagi “Sirdaryo viloyatida zamonaviy paxtachilik-to‘qimachilik klasterini barpo etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori asosida qo‘llab-quvvatlandi.
Qarorga ko‘ra, mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklidagi “Bek klaster” qo‘shma korxonasi innovatsion texnologiyalar hamda ilg‘or boshqaruv usullarini faoliyatining bosh mezoni etib belgilab oldi. Bunday yangicha yondashuv, avvalo, yer unumdorligini oshirish chora-tadbirlari bilan boshlanganligi esa e’tiborga molik.
Yer unumdorligini oshirishning yangi usuli
— Tuproqshunoslik instituti bilan hamkorlikda klasterimiz ixtiyoriga ajratilgan har bir dalaning ikki metrgacha bo‘lgan chuqurlikdagi tuproq tarkibi o‘rganib chiqildi, — deydi “Bek klaster” korxonasi rahbari Ulug‘bek Sotiboldiyev. — Germaniya texnologiyasiga muvofiq bajarilgan ilmiy tahlillar natijasiga asosan, ekin maydonlariga tegishli meliorativ-agrotexnika tadbirlari belgilandi. Xususan, Mirzacho‘l yer sharoitiga xos bo‘lgan gips qatlamini yorishga alohida e’tibor qaratilmoqda. So‘ngra sho‘r yuvish va tuproq tarkibini yaxshilash, irrigatsiya-melioratsiya tizimi holatini tartibga keltirish yumushlari ham amalga oshirilayotir. Yer tekislash esa lazerli vositalar orqali bajarilayapti.

E’tiborlisi, klasterda yuqorida aytilgan o‘rganishlar natijalari asosida 2018 — 2022 yillarga mo‘ljallangan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish dasturi qabul qilingan bo‘lib, unga muvofiq, yer unumdorligini oshirish maqsadida 3/2 sxema asosida almashlab ekish tartibi qat’iy yo‘lga qo‘yiladigan bo‘ldi. Yana bir yangilik, tajriba sifatida yarim almashlab ekish ko‘rinishidagi g‘o‘za hamda soya o‘simligini aralash holda ekish mo‘ljallanayotir. Shu maqsadda tuproq unumdorligini oshirishga yordam beradigan past bo‘yli va ertapishar soya navi urug‘ini ko‘paytirish bo‘yicha amaliy ishlar boshlab yuborildi. Ayni paytda bu usul yer hamda boshqa resurslardan yanada unumli foydalanishni ta’minlashga xizmat qiladi. 
Joriy yilning oxirida tuproq tarkibini gumus bilan to‘yintirish maqsadida 3 ming gektarda “yashil o‘g‘it” texnologiyasi qo‘llanilishi rejalashtirilgan. Buning uchun hozirgi kunda 40,6 gektar maydonda urug‘lik olish maqsadida Serbiyadan keltirilgan arpa, bug‘doy, suli, javdar, tritikale, raps singari ekinlar o‘stirilmoqda. Shuningdek, ushbu yo‘nalishda Guliston davlat universiteti olimlari tomonidan mahalliy boqla ziroati asosida yaratilgan vika o‘simligidan foydalanish ham ko‘zda tutilgan. Qolaversa, g‘alladan bo‘shagan maydonlarda takroriy ekin sifatida sholi o‘stirilib, uning suvida baliq parvarishlash ham yo‘lga qo‘yiladi.
“Bek klaster” dastlabki yili chigit ekish mavsumidayoq yurtimiz dehqonchiligida hali kuzatilmagan yangi usulni joriy etdi. Ya’ni g‘o‘za qator oralarining 76/5 shakli tanlandi. Mutaxassislarning fikricha, jahon tajribasida sinalgan ushbu usul “Bek klaster”ning hozircha unumdorligi past bo‘lgan ekin maydonlari uchun juda mos hisoblanadi. Yana bir jihat esa, chigit olti qatorli seyalkalarda yerga qadalmoqda. Turkiyadan keltirilgan mazkur ekish texnologiyalari nafaqat ish unumdorligini oshirishi, balki dehqonchilik tadbirini o‘ta aniqlik hamda urug‘larning belgilangan miqdorda o‘z joyiga tushishini ham kafolatlaydi. Bunday usulda undirilgan g‘o‘za ko‘chatlari yagana qilinmaydi, o‘simlik uchun zarur bo‘lgan kerakli fosforli o‘g‘itni ham bir yo‘la solib ketadi. Yana bir e’tiborli tomoni, 76/5 sxemasida odatdagi ekish shaklidagi 10 gektar maydondagi g‘o‘za soniga nisbatan 1 gektar ko‘p bo‘lgan miqdordagi ko‘chatni joylashtirish mumkin ekan.
Klasterda joriy yil 13 ming 988 gektar maydonda g‘o‘za parvarishlanadi. Hosildorlikni yildan-yilga oshirish hisobiga paxta xom ashyosi yetishtirishni birinchi uch yilda 42,6 ming tonnadan kamaytirmaslik va keyingi yillardan boshlab esa orttirib borish rejalashtirilgan.