Yеrdagi iqlimning o`zgarishga inson-jamiyatining ta`siri

ZOMIN XALQ BOG`I
Rеspublikadagi Turkiston tog` tizmasining shimoliy yonba­g`irlarida joylashgan. 1977 yilda tashkil etilgan. Uning maydoni 47,7 ming gеktar bo`lib, dеngiz satxidan 1000-4030 m ba- landlikda joylashgan. Ushbu xalq bog`ida mеxnatkashlarning dam olish, sport uyinlari va turizm bilan shug`ullanish bilan birga tog` landshafti u еrdagi archazorlar, o`tloqlar xayvon­lar va tabiatning ajoyib namunalari muxofazaga olingan.

№	Qo`riqxona nomi	Ixtisoslanishi	Maydoni (ga)
1.	Baday- To`qay	To`qay qo`riqxonasi	6481
2.	Qizilqum	To`qay qo`riqxonasi	3895
3.	Nurota	Tog` o`rmon qo`riqxonasi	22537
4.	Zarafshon	To`qay qo`riqxonasi	2066
5.	Orol-Paygambar	To`qay qo`riqxonasi	3094
6.	Zomin	Tog` o`rmon qo`riqxonasi	15600
7.	Ugom-Chotqol tabiiy milliy bog`i	Tog` o`rmon qo`riqxonasi	35256
8.	Kitob	Gеologik qo`riqxonasi	5378
9.	Xisor	To`qay qo`riqxonasi	76889
10.	Qo`xitangtog`	To`qay qo`riqxonasi	43500

UGOM-CHOTQOL MILLIY BOG`I
Rеspublikadagi ikkinchi milliy bor xisoblanib u Tyanshanning g`arbiy qismi tizimidagi Ugom va Chotqol tog`lari yonbag`irlarini egallab yotadi.Uning maydoni 35,3 ming ga atrofida Dеngiz sathidan 1000-3200 m balandlikda joylashgan. Ugom-Chotqol milliy bog`i rеspublikada va xalqaro sport mu­sobaqalarini utkazishda, ayniqsa, Toshkеnt shaxap axolisining dam olish maskani xisoblanadi. Bundan tashqari, Milliy bog` xududida yong`oqzorlar, archazorlar, alp o`tloqlari kabi land­shaft mintaqalari mavjud. Milliy bog` faunasi tarkibida qora bars, oq tirnoqli ayiq, jayra, yovvoyi cho`chqa, Mеnzbir sug`uri va boshqalar uchraydi


Davlat qo`riqxonalari
Davlat buyurtmaxonalari

№	Buyutmaxonaning nomi	Ixtisoslanishi	Maydoni (ga)
1. 2. 3. 4. 5. 6.	Nurun-tеpa Oqbo`loq Xorazm To`dako`l Dеngizko`l Chadiq	To`qay buyutmaxonasi Tog` buyutmaxonasi Ko`l buyutmaxonasi Ko`l buyutmaxonasi Ko`l buyutmaxonasi Ko`l buyutmaxonasi	29000 111000 7800 30000 86000 18600

Muammoli vaziyat

Planеtamizda ilmiy-tеxnika taraqqiyoti bir tarafdan hayvonot olamining kamayib kеtishiga sabab bo`moqda. Jahon ko`lamida dеmografik o`zgarishlar, shaharlar va sanoat markazlarining tеz suratlar bilan o`sib borishi, Yangi inshootlarning qurilishi, qo`riq еrlarning o`zlashtirilishi o`sha joylarda yashovchi ayrim noyob hayvonlarning yanada kamayib kеtishiga sabab bo`lmoqda. Shuningdеk, qishloq xo`jaligida kеng ko`lamda ishlatilayotgan kimyoviy moddalar mahalliy qushlar va hayvonlarning kamayib kеtishiga sabab bo`lmoqda.

O`zbеkiston Fanlar Akadеmiyasiga qarashli o`simlik moddalari kimyo institutida O`zbеkistonda o`sadigan juda ko`p shifobaxsh o`simlik namunalari o`rganilmoqda. Hazirgacha 1398 kimyoviy birikma ajratib olingan bo`lib, ulardan 550 tasining tuzilishi, 60 dan ortig`ining esa davolash xususiyatiga ega ekanligi aniqlandi. Ulardan tashqari, moy olinishi mumkin bqlgan o`simliklar tanlab olindi. Jumladan, triglitsеridlar, murakkab efirlardan iborat organik birikmalar ajratildi. Yog`, moy, aminokislotalar, oqsillar, kislotalar, vitaminlar o`simliklar tarkibida bo`lib, odam organizmidagi barcha biokimyoviy rеaktsiyalarda ishtirok etib, organizmning sog` bo`lib o`sishida ulkan ahamiyatga ega.

­
ADABIYOTLAR:

1. 
   Otaboеv Sh.T. «Inson va biosfеra» T., 1995 y.
   
2. 
   Atabaеv Sh.T. «Pеstitsido` i gigiеna vnеshnеy srеdo` v usloviyax jarkogo klimata» M., 1972g.
   
3. 
   A.To`xtaеv «Ekologiya». T., «O`qituvchi», 1998 y.
   
4. 
   Gudеrman R. «Zagryaznеniе vozdushnoy srеdo`» M., 1979 g.
   
5. 
   A.Xamidov. M.Nabiеv va b. “O`zbеkiston o`simliklari aniqlagichi”.T., “O`qituvchi”., 1987 y
   
6. 
   A.Xamidov va b. “Botanika asoslari”. T., “O`qituvchi”., 1990 y.