Yo’nalishi talabalari uchun
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
odam anatomiyasi (1)
|
NERV TIZIMI
Nerv tizimining vazifasi – bir butun organizmni tashkil qiluvchi a’zolar tizimi va turli apparatlar faoliyatini boshqarish. Ularda ro’y 104 beradigan jarayonlarning o’zaro mutanosib bo’lishini hamda organizmning tashqi muhit bilan bo’lgan aloqasini ta’minlashadan iborat. Nerv tizimining faoliyatini reflekslardan iborat, degan edi Sechenov. Refleks-(lotincha refleks-qayta his etish) bu organizmning nerv tizimi yordamida tashqi yoki ichki ta’sirotlar qo’zg’alishlarga bergan javob reaksiyasidir. Nerv tolalari organizmning barcha a’zolari va to’qimalari ichiga kirib, ularda juda ko’p tarmoqlar hosil qiladi. Bu nervlar sezuvchi va harakatlantiruvchi bo’lib, markaziy nerv tizimi bilan birga organizmning bir butunligini taminlaydi. Nerv tizimining funksional birligi nerv hujayrasi neyrondir. Neyron-tana va o’simtalardan iborat. Unda 2 xil o’simta: kalta o’simta-dentrit, uzin o’simta-akson boladi. Nerv tizimida neyronlar o’zaro dentritlar orqali bog’lanadi va impulslar dentritlar orqali bir- biriga o’tadi. Aksonlar nerv markazidagi ta’sirni ishchi organga yrtkazuvchi toladir. Bu ta’sirotlar refleks yoyi orqali o’tadi. Refleks yoyi 3 xil neyron: 1. tasirotni qabul qilib oluvchi retseptor-afferent neyron. 2. javob impulsini ishchi a’zoga yetkazuvchi-effektor neyron. 3. ular orasidagi oraliq assotsiativ neyron mavjud. Neyronlar quyidagi retseptor sohalardan ta’sirotlarni qabul qiladi: 1. ekstroretseptor-teri yuzasidan olinadigan ta’sirlar. 2. introreseptor-ichki a’zolardan qabul qilingan ta’sirotlar. 3. prorioretseptor-muskullar, suyaklar, paylar, bo’g’imlardan qabul qilinadigan ta’sirotlar. Nerv tizimi shartli ravishda 2 ga bo’linadi: 1) vegetativ yoki avtonom nerv – u ichki a’zolar, yurak qon tomir, teri bezlari, ichki sekretsiya bezlari silliq muskullar o’sish va rivojlanish jarayonini boshqaradi. 2) somatic nerv-skelet muskullar va sezgi a’zolarni boshqaradi. Vegetativ nerv tuzilishi va vazifasiga ko’ra simpatik va parasimpatik nervlarga bo’linadi. Nerv tizimi joylashishi va vazifasiga ko’ra 2 ga 1. markaziy nerv tizimi. Unga bosh va orqa miya kiradi. 2. periferik nerv tizimi. Unga bosh va orqa miyadan chiqib ishchi-organga yetuvchi nerv tolalari kiradi. Bosh va orqa miya kesib qaralsa, unda oq va kulrang moddalar 105 bor. Kulrang moddada nerv hujaylarining tanalari joylashsa, oq moddada nerv tolalari joylashgan. Nerv tolalari mielen parda bilan qoplangan shuning uchun u oq rangda bo’ladi. Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|