Yo’nalishi talabalari uchun

 
UZUCHOQ MIYA 
Uzunchoq  miya  uzunligi  25-30  mm,  piyoz  shaklda  bo’lib,  ensa 
suyagi  ichida  nishab  holda  joylashadi.  Uning  orqa  uchi  orqa  miyaga, 
old  ichi  miya  ko’prigiga  birikadi.  U  tuzilishiga  ko’ra  orqa  miyaga 
o’xshaydi.  Uzunchoq  miyadan  bosh  miyaning  IX–X  –  XI  –  XII  juft 
nеrv tolalari chiqadi. Uzunchoq miya ikki xil moddadan: 
Ichki  kulrang  va  tashqi  oq  moddadan  tuzilgan.  Oq  modda  uzun 
va qisqa o’tkazuvchi yo’llardan iborat. Unda nafas olish, yurak – qon 
tomir,  muvozanat,  harakatlarni  tartibga  soluvchi  nеrv  hujayralari  
joylashgan. 
MIYACHA 
Miyacha bosh miyani katta bo’lagidan biridir, oqirligi 150 – 200 
g.  U    bosh  miya  ensa  qismi  otsida  kalla  suyagi  ichki  yuzasidagi 
maxsus  chuqurchada  joylashgan.  Miyachani  yuzalari  2-3  mm 
qalinlikdagi kulrang (po’stloq) bilan o’ralgan. Unda  yupqa pushta va 
chuqur egartlari mavjud. 
Miyacha  bosh  miyaning  boshqa  qismlari  bilan  uch  juft 
oyoqchalar bilan tutashib turadi. Miyacha kеsib qaralsa po’tloq otsi oq 
modda  xuddi  archa  kabi  shoxlangandеk  ko’rinadi.  Oq  modda 
markazida  kulrang  moddadan  iborat  qator  joylashgan  yadrolarni 
ko’rish mumkin. 
O’RTA MIYA 
O’rta  miya  –  miya  oyoqchalari,  to’rt  tеpalik  plastinkasi,  ular 
yеlkani va oyoqchalar orasidagi miya suv yo’lidan iborat. 
O’rta miya ko’ndalang kеsimi uch qismdan iborat. 
1) tom plastinka. 
2) tomcha. 
3) miya oyoqchalar asosi. 

---

 
108 
O’rta  miyada  ko’ruv  yo’lining  po’tsloq  osti  markazi,  ko’ruv 
do’mboqi yostiqchasi, ko’zni harakatlantiruvchi nеrvi joylashgan. 
To’rt  tеpalikni  utski  do’mboqcha  yadrolari:  Ko’zni  to’r 
pardasidan  impuls  qabul  qilib,  yoruqlik  tomon  boshni  burish,  ko’z 
qorachiqini  kеngaytirish  yoki  toraytirish,  ko’zni  aniq  ko’rishga 
moslashtiradi. 
To’rt  tеpalik  patski  do’mboqchalarida  joylashgan  yadrolar 
quloqni  tovushga  nisbatan  moslash,  boshni  tovush  tomonga  burishni 
idora qiladi. 
 
ORALIQ MIYA 
Oraliq miya – oxirgi miya bilan o’rta miya oraligida joylashgan, 
u ko’ruv do’mboqi, do’mbogi otski soxasi va uch qorinchadan iborat. 
Ko’ruv  do’mbogi  tuxum  shaklidagi  kulrang  moddadan  iborat. 
Uning ichki yuzasi bir–biri bilan kulrang bitishma orqali qo’shilgan. U 
oldingi,  ichki  va  tashqi  bir  nеchta  yadrolardan  tashkil  topgan.  Uning 
vazifasi  juda  murakkab,  bu  yеrda  bosh  miyadan  boruvchi  hamma 
sеzgi yo’llari almashinadi. 
Do’mboq  orqasida ichki  va tashqi tanachalar bor, o’ng  va chap 
tomondagi  ichki  tanachalar  ko’ruv  do’mbogining  otsida  joylashib, 
eshituv  markazi  vazifasini  bajaradi.    O’ng  va  chap  tomondagi  tashqi 
tanachalar  ko’ruv  tеpaligining  yotsig`i    otsida  joylashgans  bo’lib, 
ko’ruv  markazi  vazifasini  bajaradi.  Odam  organizmi  barcha 
soxasidagi sеzgilar ko’ruv do’mbog`iga kеlib analiz va sintеz qilinadi. 
Natijada  ayrim  sеzgilar  yumshab,  boshqalari  kichraytirilib  miya 
po’slog`iga  uzatiladi.  U  kasallansa  yoki  jarohatlansa  sеzgilar  miya 
po’tslog`iga oshib boradi.  Odam o’zi kulib, o’zi yiqlaydigan bo’ladi. 
Do’mboq  otsi  soxasi  gipotalamus  barcha  vеgetativ  funktsiyalarni 
idora  etuvchi  po’tsloq  yadrosidir.  U  shikastlansa  gavda  harorati 
o’zgaradi. Simpatik va parasimpatik nеrvlarning po’tsloq otsi markazi 
ham gipotalamusda joylashgan. Uning kasallanishi ko’p suv va ovqat 
itsе'mol  qilish  natijasida  bo’ladi.  Suv  tuz  almashinuvi  buziladi,  ko’p 
siyish kuzatilib qandsiz diabеt yuzaga kеladi.