Yorug‘lik o‘lchashlarida ishlatiladigan birliklar

Fotometriya asoslari
 
Fotometriya (foto... va metriya) — fizik optikaning manbalardan chiqib, turli 
muhitlarda tarqaladigan va jismlar bilan oʻzaro taʼsirlashadigan optik nurlanishning 
energetik koʻrsatkichlarini oʻrganadigan boʻlimi. F. fotometrik kattaliklarni 
oʻlchashning eksperimental usullari va vositalarini xamda shu kattaliklarga tegi shli 
nazariy qoidalar va x.isoblarni oʻz ichiga oladi. F.ning asosiy energetik tushunchasi 

---

nurlanish oqimi F(, boʻlib, uning fizik maʼnosi elektromagnit nurlanish tashiydigan 
oʻrtacha quvvatdir. Tor maʼnoda Fotometriya deb, yoruglik kattaliklari tizimiga 
tegishli (yoritilganlik, yoruglik kuchi, ravshanlik va h.k.) kattaliklarni oʻlchash va 
hisoblash tushuniladi. Fotometrik kattaliklarning nurlanish toʻlqin uzunligiga 
bogʻliqligini va energetik kattaliklarning spektral zichliklarini oʻrganish 
spektrofotometriya hamda spektroradiometriya mazmunini tashkil etadi. F.ning 
asosiy qonunini I.Kepler 1604-yil taʼriflagan: Ye=1/R (bunda Ye — yoruglik kuchi 
/ boʻlgan yorugʻlik manbaidan / masofadagi yoritilganlik). Fotometriyani P. Buger 
eksperimental asoslab bergan. Modsalar va jismlarning fotometrik xususiyatlari 
oʻtkazish koeffitsiyenti t, qaytarish koeffitsiyenti r va yutish koeffitsiyenti a bilan 
tavsiflanadi. Bir jiyemning oʻzi uchun t+r+a=1 munosabat oʻrinli. Nurlanishning 
ingichka dastasi modda orqali oʻtishida nurlanish oqimining susayishi Buger — 
Lambert — Ber qonuni orqali aniqlanadi. F. usullari astronomiyada spektrning turli 
diapazonlarida nurlanuvchi kosmik manbalarni tadqiq qilishda, yorugʻlik 
texnikasida, signalizatsiya texnikasida, astronomiya, astrofizika va h.k.da 
qoʻllanadi. 
1. 
Optik 
diapazonlarga 
to’g’ri 
keladigan 
elektr 
hamda 
magnit 
to’lqinlarining 
energetik 
parametrlarini 
o’lchash 
bilan 
shug’ullanadigan optikaning bo’limiga fotometriya deyiladi. Soddaroq qilib 
aytganda, ko’zga ko’rinadigan yorug’lik ta’sirlarini o’lchash bilan shug’ullanadigan 
optikaning bo’limi fotometriya deyiladi.