Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

 
A. Ishlab chiqarish tadbirkorligidagi zararlar. 
1. Mehnat unumdorligining pasayishi oqibatida mahsulotlar ishlab chiqarish 
va sotish hajmining belgilangan me‟yoridan kamayishi, jihozlarning to„xtab turishi 
va ishlab chiqarish quvvatlaridan to„liq foydalanilmaslik, ish vaqtidan zarar, bosh-
lang„ich xom ashyoning yetarli bo„lmasligi, yuqori foizdagi brak rejalashtirilgan 
tushumni ololmaslikda aks etadi. Ular qiymat ko„rinishida quyidagi formula bilan 
aniqlanadi. 
 
B
O
D



 
 
(3.2) 
bu yerda:
O

- mahsulot ishlab chiqarish hajmining ehtimoliy yig„indisi; 
B
- sotilgan mahsulot hajmining bahosi. 
 
2. Sotishga mo„ljallanayotgan mahsulotning bahosi, sifatining pastligi, bozor 
kon‟yunkturasining o„zgarishi, talabning tushib ketishi, bahodagi inflyatsiya 
ehtimoliy zararlarga olib keladi, uni ushbu formula bo„yicha hisoblanadi: 
 
O
B
D




 
 
 
 
(3.3) 
bu yerda: 
B

- birlik mahsulot hajmi bahosining kamayish ehtimoli; 
O
- ishlab chiqarishga va sotishga mo„ljallangan mahsulotning umumiy 
hajmi. 
3. Xom ashyo, yoqilg„i, energiyaning ortiqcha sarflanishi ham zararlarga 
olib keladi, u quyidagi hisoblash formulasi orqali aniqlanadi:
 
2
2
1
B
М
B
M
D







 
 
 
(3.4)
bu yerda: 
M

- material resurslarining ehtimoliy sarfi; 
B
- birlik resurslar bahosi. 

---

93