Юқори аниқликдаги нивелирлар ва инвар рейкалар Маъруза режаси


Нивелир қараш трубасидаги аниқ адилак


Download 375.25 Kb.
bet3/4
Sana02.12.2023
Hajmi375.25 Kb.
#1780329
1   2   3   4
Bog'liq
invar reykalar

Нивелир қараш трубасидаги аниқ адилак, ҳамда труба қиялик бурчак компенсатори труба визир ўқини горизонтал ҳолатга келтириш учун хизмат килади. Компенсаторсиз юқори аниқликдаги нивелирлар, учлари кавшарланган шиша трубкали конактли адилакка эга, адилак ампуласи тўлдирувчи билан темир ғилоф ичига жойлаштирилади. Бундай адилак харорат -20ºс дан +50ºс гача ўзгаргандан хам барча ишчи диопазон бўйича трубанинг қияланишига ўта сезгирликни таъминлайди, бу эса жуда муҳим. Адилак укини трубанинг визир ўқига параллел ўрнатиш учун тугрловчи винт билан таъминланган. Адилак пуфакчасини ўртага келтириш учун, трубанинг визир ўқи горизонтал ҳолатда бўлганда, элевация винт ёрдамида пуфакчанинг қарама-қарши учларининг тасвири бирлашгунча нивелир трубаси қиялантирилади.
Юқори аниқликдаги нивелирнинг саноқ олиш қурилмаси оптик микрометрдан иборат бўлиб, обьектив олдига ёки трубанинг ичига ўрнатилган ясси параллел пластинкадан (12.3-шаклга каранг) иборат ўлчовчи шестерня головка билан бирлаштирилган, унинг шкаласи 100 бўлакларга бўлинган бўлиб, хар бири рейканинг битта бўлагига тўғри келади, яъни 5мм; ричагнинг, бир томони шарнир тарзида ясси параллел пластинка билан ўланган, иккинчи томони эса ўлчовчи шестерня сцеплениясига кирувчи тишли кўринишга эга. Оптик микрометрнинг турли тузилиш схемаси бўлиши мумкин.
Юқори аниқликдаги адилакли нивелирлар Нивелирлар аниқлиги бўйича юқори аниқликдаги нивелирлар Н-05, аниқ нивелирлар Н-3 ва техник нивелирлар Н-10 шифрларга эга бўлган нивелирларга бўлинади. Биринчиси 1км иккиланган йўлга 0,5 мм дан кўп булмаган, иккинчиси 3 мм/км, ва учинчиси 10 мм/км ўрта квадратик хатолик билан нисбий баландликни аниқлаш учун хизмат килади. H-05 нивелири І ва ІІ класс давлат геодезик баландлик тармоқ турларини нивелирлашга, геодинамик полигонларни нивелирлашга, ҳамда юқори аниқликдаги инженерлик - геодезик ишларда нивелирлашга мулжалланган. H-3 шифрли нивелирлар ІІІ-IV класс нивелирлашни бажаришда ҳамда инженерлик - геодезик қидирувларда фойдаланилади.
Юқори аниқликдаги Н-05 ва Н-05К нивелирлари қуйидаги талабни каноатлантириши лозим (12.1 жадвал) .
Серияси 80 йиллардан бошлаб ишлаб чиқарила бошланган Н-05 нивелирларидан, улардан ташқари ҳозирда ишлаб чиқаришда юқори аниқликдаги НА-1, НБ, Н-1 нивелирлар кенг қўлланилади.
НА-1 типидаги нивелирлар биринчи юқори аниқликдаги нивелилар ҳисобланади,уни ишлаб чикариш 30-йиллар оҳирда бошланган. Бу турдаги нивелирларда оптик микрометр ясси параллел пластинкаси труба объективига насадка шаклида саноқ олиш барабани билан ричак орқали уланган.
Пластинка ва ричак ташки мухит таъсирдан яхши химояланмаган (пластинка олдида химояловчи ойна хам йук) бу эса бу турдаги нивелирнинг сезирарли камчиликларидан бири ҳисобланади.
12.1-жадвал

Параметрлар

Н-05

Н-05К

1км иккиланган йўл нисбий баландлигини ўрта квадратик хатоси,мм,

0,5


0,5


Станцияда нисбий баландликни аниқлаш ўрта квадратик хатоси, рейкаларгача бўлган масофалар:
30 метр
50 метр

0,15
0,20

0,15
0,20

Қараш трубасининг катталаштириш камида, маротаба

40

40

Адилак бўлагининг қиймати 2 мм га
Трубадаги (секундда)
Ўрнатиувчи (минутда)

10±1
5±1



-
5±1



Саноқ олиш микрометр шкаласи бўлагининг қиймати, мм

0,05


0,05


Визирлашнинг энг қисқа масофаси, м

5

5

Компенсаторнинг ишлаш диапазони, минут

-8

±

Визир нурининг ўзи ўрнатиш хатоси, секунд

-

0,2

Нивелир ўқини 1΄га қиялаганда компенсаторни ишлашидаги систематик хатолик, секунд

-


0,05


Осилган компенсатор системасининг тебранишини тўхташ вақти, секунд

-


2



12.4-шакл. Н1 нивелири: 1-нивелирнинг қараш трубаси; 2-элевацион виент; 3-кўтариш винтларига эга бўлган таглик; 4-контактли адилак.

Н1-нивелирининг конструкциясини ишлаб чикищда асос қилиб НБ типдаги нивелир қабул килинган. Шунинг учун ушбу нивелирнинг оптик схемаси НБ типидаги нивелир схемасидан принципиал равишда фарк килмайди. Ясси параллел пластинка бунда ҳам трубанинг ичида жойлашган. Н1 нивелири узининг техник тавсифи бўйича (12.2-жадвал) НБ нивелиридан юқори сифатли оптикаси, призма блок контакли адилак ва қараш трубаси ҳаво хароратининг бирданига ўзгаришидан химояловчи (қоплама) билан таъминлангани билан фарқ қилади. Кожух нивелир ичидаги барча узелларнинг хароратини тенглаштириб туради. Шу туфайли адилак ўқи билан трубани визир ўқи орасидаги i бурчакни ўзгариши текис ва микдори жиҳатидан кичик бўлади, бу эса нивелирлаш натижаларининг аниқлигига ижобий таъсир кўрсатади.


Ушбу нивелирнинг энг мухим афзаликларидан бири оптик микрометр бўлагининг қиймати нивелир ва рейка орасидаги масофага боғлиқ бўлмайди, чунки ясси параллел пластинка труба ичида бирлашувчи нурлар тўпламида жойлашади ва харорат таъсиридан кам ўзгаради.
Нивелир трубасида бўлак қиймати 2 миллиметрга 10" га тенг бўлган цилиндрик контактли компенсирловчи адилак ўрнатилган.

12.2-жадвал



Техник тавсифи

Н1
(Россия)

Н-05
(Россия)

Ni004
(Германия)

Hc-2
(Россия)

Ni002
(Германия)

Ni007
(Германия)

Қараш трубасининг катталаштириши, маротаба
Объектив бўш тешигининг диаметри,мм
Визирлашнинг энг киска масофаси, метр:
Насадкали
Насадкасиз
Дальномер коэффициенти
Дальномер доимийси, метр
2 мм га адилак бўлагининг қиймати:
Трубадаги, секунд
Ўрнатигич, минут
Микрометр шкаласи бўлагининг қиймати, мм
Компенсаторни ишлаш диапазони,
минут
Нивелир трубасининг қиялигига компенсаторнинг сезгирлиги, сек.
Нивелир қутисиз массаси, кг

45


60
4.2

100
0.35


10
2


0.05

-

-
6.9



42


52
1.0
5.0
100
0.00

10
5


0.05

-

-
5.6



44


56
3.0

100
0.00


10
2


0.05

-

-
6.2



45


50
4.5

100
0.00


5

-


10

0.3
7.0



40


55
1.5

100
0.37


8

0.05

10

0.05
6.5



31.5

40
2.2

100
0.00


8

0.05

10

0.15
3.9



Нивелирнинг харорати 1°С га ўзгарганда адилак пуфакчасининг узунлиги 0,1-0,2 мм дан ортиқ ўзгармайди. Нивелир элевацион ва азимут бўйича йўналтирувчи винтларга эга; І класс нивелирлашга мулжаналланган.


Н-05 нивелири ишлашга кулай, I ва ІІ класс нивелирлашда натижаларининг юқори аниқлигини таъминлайди (12.2- жадвалга каранг).









12.5-шакл. Н 05 нивелири (а): 1-иссикдан химояловчи ғилофда жойлашган кўриш трубаси; 2- контактли адилак; 3-нивелир таглиги; 4- ўрнатгич адилак; (б)трубанинг кўриш майдони


Нивелирдан рейкагача бўлган турли масофаларда биссекторни штрихга тўғрилаш аниқлигини ошириш учун иплар тўри турли бурчакли иккита харакатланадиган биссекторга эга – биттаси кўриш майдонининг ўнг қисмида 20 метрдан катта масафалар учун, бошқаси (катта бурчакли) кўриш майдонининг чап қисмида 20 метрдан кичик масофалар учун.

Download 375.25 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling