Yuqori molekulali birikmalar va ularning xossalari
Download 0.81 Mb. Pdf ko'rish
|
8-Maruza-1
Polimerning qutbli
guruhsi yoki zvenosi Erituvchi Bir guruhga tо‘g‘ri keladigan erituvchi molekulalari soni
– OH suv 3 – COOH suv 4 – CO; – NH; – COH suv 2 – NH 2
suv 2-3 – CONH (oqsillarda) suv 1
2 (nitrotsellyulozada) atseton, piridin 1 Glyukoza qoldigi (kraxmalda) suv 3 Izopren (kauchukda) benzol 0,5
– OC 2 H 5 (etilsellyulozada) atseton 0,5
Divinil kauchukda CCl
4
0,1 ga yaqin 8.1-jadvalda keltirilgan ma’lumotlarga asoslanib, solvatlanish natijasida erituvchi molekulalari polimer tarkibidagi qutbli guruhlar atrofida faqat birgina qavat hosil qilib joylashadi, solvatlanishda ishtirok etadigan erituvchi molekulasining miqdori polimerdagi qutbli guruhlar soniga proporsional bо‘ladi, degan xulosa chiqarish mumkin; polimerdagi qutbsiz guruhlar erituvchi molekulalari bilan band bо‘lmay bо‘sh qoladi, solvatlanish polimerning ayrim- ayrim markazlarida sodir bо‘ladi. Ana shunday solvatlanish markazlariga joylashgan erituvchi molekulalari u yerda ma’lum vaqt bо‘lib sо‘ngra ularning bir qismi sirtdan ajraladi, о‘rnini erituvchining boshqa molekulalari egallaydi; boshqacha aytganda, bu yerda ham maxsus solvatatsion muvozanat qaror topadi. Qutbli polimerlarning erish issiqlik effektida asosiy ulushni solvatlanish energiyasi tashkil qiladi. Polimerni bir yо‘la katta hajmdagi erituvchida eritib topiladigan tо‘liq issiqlik effekti polimerning integral erish issiqligi deb ataladi. Agar polimer eritmasini ma’lum miqdor erituvchi bilan suyultirib, shu jarayon vaqtida 15 kuzatiladigan issiqlik effekti topilsa, u polimerning suyultirish issiqligi deyiladi, uning qiymati katta emas. ∆H ni kalorimetrda bevosita topishdan tashqari uni quyidagi formula asosida chiqarish ham mumkin: 1 2
1 1 2 T G T G H T T
(8.1)
bu yerda ∆G 1 va ∆G 2 T 1 va T 2 haroratlardagi izobara-izotermik potensillar; ularni polimer eritmasining bug‘ bosimi qiymatlaridan hisoblab topish mumkin: 1 1
0 1
G RT ln P
(8.2) bu yerda P
1 0 - toza erituvchining bug‘ bosimi.
Agar ∆H eritmadagi ayrim komponentning molyar miqdoriga nisbatan hisoblansa, u holda erish entalpiyasini parsial-molyar qiymatlariga ega bо‘lamiz: erituvchi uchun: 1 1 d H H dn
erigan modda uchun 2 2
H dn (8.3) ∆H 2 polimerning parsial yoki differensial erish issiqligi deb ataladi. Qutbsiz polimerlar eritmalarida eruvchi modda bilan erituvchi molekulalri orasidagi о‘zaro ta’sir nihoyatda kuchsiz ifodalangan bо‘ladi: binobarin, bu holda solvatlanish asosiy rolni о‘ynamaydi. Qutbsiz polimetrlarning erishida issiqlik yutiladi. Bu yerda erishning entropiya omili asosiy rol о‘ynaydi. YUMB
eritmalarida entropiyaning о‘zgarishi ∆S deganda toza komponentlarning aralashishidan avvalgi entropiyalari yig‘indisi bilan aralashma (eritma) entropiyasi orasidagi ayirmani tushunish kerak. Ideal eritma hosil bо‘lganida entropiyaning о‘zgarishi quyidagi formula asosida topiladi:
2 l l S R n lnN n lnN
(8.4)
16
Bu yerda R- universal gaz doimiysi, p 1 va p 2 erituvchi va eruvchining mol sonlari, N 1
va N 2 - erituvchi va eruvchining molyar qismlari. Yuqoridagi formuladan foydalanib, erituvchi va eruvchi moddalarning parsial-molyar entropiyalari uchun quyidagi ifodalarni olamiz: 1 1
d S S RlnN dn
2 2 2
S RlnN dn
Entropiya о‘zgarishini H G S T
asosida 1 1 2 2 1 2 ;
; H N H G S S T T
(8.5)
bо‘yicha tajribada aniqlash ham mumkin. Tajribada topilgan 2
qiymatlari hamma vaqt nazariy qiymatlardan 2,naz S
katta bо‘ladi (ayniqsa qutbsiz polimerlar uchun). Masalan, K. Meyer (va boshqalar) aniqlashiga kо‘ra, kauchuk-toluol sistemasi uchun 2
qiymatlari 2,naz S dan bir necha yuz marta ortiqdir. 2 S eritma suyultirilganida keskin ravishda kattalashadi. Bu omillar zanjirsimon polimerlarning о‘ziga xos kimyoviy tuzilishi bilan izohlanadi. Uzun va elastik polimer makromolekulasi eritma ichida bir necha tur konfiguratsiyalar hosil qiladi: bu konfiguratsiyalar ichki energiyalari jihatidan bir- biridan juda kam farq qilsada, ayni sistemaning makroholati juda kо‘p mikroholatlar, ya’ni juda kо‘p usullar natijasida amalga oshishini kо‘rsatadi. Termodinamik tasavvurlarga kо‘ra, har qanday sistemaning kо‘p usullar bilan amalga oshadigan holati termodinamik ehtimollik W bilan, binobarin
formulaga muvofiq, katta entropiya qiymati bilan xarakterlanadi. Agar zanjirsimon 17 polimer makromolekulasidagi zvenolar soni x bо‘lib, har qaysi zvenoning о‘zgaradigan usullari soni v ga teng desak, makromolekulaning konfiguratsiyalari soni juda tez 1 (
x v x nisbatda ortib boradi. Shuning uchun ham 2
ning son qiymati eritma suyultirilganida tez ortadi. Yana shuni aytib о‘tish kerakki, zanjirsimon polimer eritmada bо‘lganidagi konfiguratsiyalari soni, о‘sha polimer qattiq holatda bо‘lganidagi konfiguratsiyalar sonidan ancha kо‘p bо‘ladi. Entropiyaning aralashmada о‘zgarishiga oid statistik nazariya P.Flori, M.Xeggins va A.A.Juxovitskiylar tomonidan yaratilgan. 8.3-jadval Ayrim binar sistemalar uchun termodinamik parametrlarning о‘zgarishi
Download 0.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling