Yuqoridagilarni inobatga olib, qorako‘lchilik tarmog‘ini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash

4.3. Jun tolalarning morfologik tuzulishi
O‘tkazilgan tadqiqotlarimiz qorako‘l qo‘ylarning konstitutsiya tiplari qorako‘l qo‘yidan qirqib olingan junning yapog‘ining juniga ta’sir qilishini ko‘rsatadi.
3-jadval
Jun tarkibida har xil tolalarning miqdori

Konstitut-siya tiplari	Tola soni	Shu jumladan
		Qiltiq tola			Ortiq tola			Tivit tola
		Soni	%	Oq tolalar	Soni	%	Oq tolalar	Soni	%
Mustahkam	401	137	33,7	9,6	128	31,5	10,3	141	34,8
Qo‘pol	398	131	37,9	9,3	114	33,6	2,7	153	30,5
Nozik	393	136	35,6	15,4	106	34,9	20,6	151	30,5
Qirriq	401	156	36,9	13,9	119	29,7	20,4	126	33,5

Yuqoridagi jadval ma’lumotlari qo‘ylarning barra tipiga mos tarzda jundagi har xil tolalar miqdorining o‘zgaruvchanligini ko‘rsatmoqda nozik tipidagi qo‘ylarga nisbatan, qrriq tipli qo‘ylarda qiltiq tola miqdori 2,3%ga, mustahkam tipli qo‘ylarda 4,7% ga va qo‘pol tipli qo‘ylarda 1,0% ga ko‘pdir. Mustahkam tipli qo‘ylarda tivit tolasining ko‘pligidan tashqari junlarining ingichkaligi bilan ifodalanadi. qirriq tipida tivit tolasini o‘zgaruvchanligi sabab, jun tomirlariga keladigan oziqa miqdorlarining turlicha bo‘lishi natijasida jun tolalari rivojlanishining har xir bo‘lishidadir.

Bizning tadqiqotlarimizda oq rangli tolalar miqdori nozik tipli qo‘ylarda 44,5% ni, qirriq tipli qo‘ylarda 54,7 % ni, mustahkam tipli qo‘ylarda esa 62 % ni va qo‘pol tipli qo‘ylarda 65,8 ni tashkil qilinganligini aniqlab ko‘rildi.
Jun tolalarning ingichkaliklari eng muhim texnologik xususiyatlaridan biri bo‘lib, jun matolarning sifati va to‘qiladigan matolarning miqdori asosan ana shu hususiyatga bog‘liqdir, ya’ni jun tolasi qanchalik ingichka bo‘lsa, ma’lum og‘irlikdagi ana shunday jundan ko‘p metrajli matolar to‘qiladi.
Jun tolalarining ingichkaligi ko‘pgina omillarga bog‘liqdir, jumladan qo‘ylarning zotlari, oziqlanish va asrash sharoitlari, konstituttsiya tiplari barra tiplari va xokazolarga bog‘liqdir.
Jun tolalarining ingichkaligi eng muhim tovar belgi bo‘lib, sanoatda foydalaniladi. Bizning jun tolasi ingichkaligi bo‘yicha olgan ma’lumotlarimiz quyidagi jadvaldan keltirilgan.
4-jadval
Xar xil barra tipidagi qo‘ylarda jun tolalarining ingichkaligi, mkm

Konstitutsiya tiplari	Shu jumladan
	Qilchiq tola		Oroliq tola		Tivit tola
	n	M ± m	N	M ± m	n	M ± m
Mustahkam	114	48,28 ± 0,97	106	35,62 ± 1,24	136	22,56 ± 1,40
Qo‘pol	153	50,1 ± 1,8	119	35,70 ± 1,15	156	21,24 ± 1,01
Nozik	151	47,01 ± 1,01	110	35,98 ± 1,21	154	23,09 ± 1,28
Qirriq	126	46,11 ± 1,2	114	35,78 ± 1,14	131	22,36 ± 1,33

Yuqoridagi jadval ma’lumotlari, bir xil sharoitda asralgan qo‘ylarning jun tolalarning ingichkaligiga ularning konstitutsiya tiplari ham ma’lum darajada ta’sir qilishini ko‘rsatmoqda va bu omilning ta’siri ko‘proq qiltiq tolalarning ingichkaligiga ta’sir etar ekan. Qirriq konstitutsiya tipidagi qo‘ylarning jun tolasining qiltiq tolalari 46,11±1,2 mkm ingichkalikga ega bo‘lgan bo‘lsa bu ko‘rsatgich mustahkam konstitutsiya tipidagi qo‘ylardagi jun tolasining yo‘g‘onligi 48,18±0,97 mkm.ga, nozik konstitutsiya tipidagi qo‘ylarda jun tolasini ingichkaligi 47,01±1,01 mkm.ni tashkil qildi. Qo‘pol konstitutsiya tipidagi qo‘ylarning jun tolasidagi qilchiq tola boshqa konstitutsiya tiplardagi qo‘ylar jun tolasining ingichkaligidan ancha yo‘g‘onligini ko‘rsatib turibdi. Qirriq va qo‘pol konstitutsiya tipidagi qo‘ylarning jun tolasini ingichkaligidagi farq statistik ishonarlidir.

Jun tolasi uzunligining, tivit zonasi balandligi va tola uzunligiga bo’lgan nisbati
Jun tolalarining uzunligi katta ahamiyatga ega bo‘lgan xususiyatlardan biridir, chunki xususiyatlari bir xil bo‘lgan junlar orasida uzunligi yuqori bo‘lganlari qimmatli hisoblanadi.
Jun tolalarining uzunliklari ko‘p jihatdan qo‘ylarning zotlariga bog‘liqdir. Lekin bir zot ichida ham turli sabablarga qo‘ra jun tolalarining uzunliklari o‘zgaruvchandir. Bu sabablar qatoriga hayvonlarning yoshi, jinsi, boqish va asrash sharoitlari, konstitutsiya barra tiplari va boshqalar kiradi
Tajribamizda olgan ma’lumotlarimizda ham jun tolalari uzunligi har xil barra tipiga bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi.
5-jadval
Jun tolalari uzunligi va tivit zonasi balandligi, sm

Konstitutsiya tiplari	Yapog‘i soni	Tolalar uzunligi M ± m	δ	Tivit zonasi balandligi M ± m	δ
Mustahkam	15	14,99 ± 0,28	1,08	9,3 ± 0,15	0,53
Qo‘pol	15	16,37 ± 0,41	1,59	9,4 ± 0,17	0,66
Nozik	15	13,31 ± 0,31	1,30	9,0 ± 0,18	0,61
Qirriq	5	10,07 ± 0,28	1,11	8,2 ± 0,17	0,43

Yuqorida keltirilgan jadval ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, tolalar uzunligiga ko‘ra eng yuqori ko‘rsatgich qo‘pol konstitutsiya tipidagi qo‘ylarning juniga mansubdir. Agar biz o‘z tajribamizda qirriq konstitutsiya tipli qo‘ylardan qirqib olingan qo‘y junini tolalarining uzunligini 100 % deb oladigan bo‘lsak u holda bu ko‘rsatgich qo‘pol konstitutsiya tipli qo‘ylarda 110,5 %, nozik konstitutsiya tipli qo‘ylarda 103,8 % ga va qirriq konstitutsiya tipli qo‘ylarning juni tola uzunligida 95,8 % ga teng bo‘lganligini ko‘rsatmoqda. Lekin har xil tipli qo‘ylarda tolalarning umumiy uzunliklariga ko‘ra bo‘lgan farq yaqqol bo‘lgan bo‘lsa ham tivit zonasining uzunliklari unga yaqqol ko‘zga tashlanmayapti. Balandliklari bo‘yicha bo‘lgan farq aytarlik farq qilmayapti.

Shu sababli ham tivit zonasi balandligining tolalar umumiy uzunligiga bo‘lgan nisbatlari tajriba uchun olingan hayvonlarda turlichadir, ya’ni bu ko‘rsatkich qo‘pol konstitutsiya tipli qo‘ylarda 58 % ni mustahkam konstitutsiya tipli qo‘ylarda 57,9 % ni nozik qo‘ylarda 63,9 % ni va qirriq konstitutsiya tipli qo‘ylarda 58,9 % ni tashkil qiladi.