Юрак-қон томир тизими касалликлари учун даволавчи жисмоний тарбия машқлари

Юрак-қон томир тизими касалликлари учун даволавчи жисмоний
тарбия машқлари
Юрак-қон томир тизимининг касалликлари дунѐда энг кенг тарқалган.
Беморларнинг ушбу гуруҳида юрак-қон томир тизимининг функционал ва
захира қобилиятининг пасайиши нафақат касалликнинг натижаси, балки
замонавий одамнинг харакат фаолиятининг пасайиши салбий таъсирининг
натижасидир.
Қон айланишига қаратилган жисмоний машқлар механизмида ушбу усулни
асосий даволовчи вазифага - органлар ва тизимларга қон таъминотини
оширишга, умуман қон таъминоти бузилган функтциясини тиклашга ҳисса
қўшадиган омил сифатида қараш керак.
Жисмоний машқлар таъсири остида капилляр тизим фаол равишда иштирок
этади. Иш пайтида ишлайдиган капиллярлар сони сезиларли даражада ошади
ва улар қон билан тўлдирилади, бунинг натижасида тўқималар ва қон
ўртасидаги алмашинув яхшиланади.
Жисмоний машқларнинг таъсири веноз қон айланишининг бутун тизимида
акс этади - томирларнинг тонуси ошади. Томирлар ва лимфа томирларининг
сиқилиши туфайли скелет мушакларининг ритмик қисқариши лимфа ва веноз
гемодинамикани тезлаштиради. Жисмоний машқлар билан дозаланган
тренировкалар беморларда сезиларли метаболик ўзгаришларга олиб келади.
Меѐрлашган шаклида машқ бажариш ацидознинг пасайишига олиб келади.
Жисмоний машқлар пайтида метаболик маҳсулотлар, шу жумладан сут ва
пируват кислота қон оқимига киради. Миокард уларни энергия моддаси
сифатида ишлатиши мумкин. Шундай қилиб, мушакларнинг фаолияти
маълум даражада миокарднинг калий ва магнийга бўлган эҳтиѐжини
қондиришга ѐрдам беради.
Миокард инфаркти (МИ) дан сўнг юрак томирлари касаллиги бўлган
беморларни жисмоний реабилитатсияси
Уч босқич мавжуд:
I - статционар (касалхона босқичи)
162
II - тикланиш (курорт босқичи)
III - ѐрдамчи (амбулатория босқичи)
МИ беморларининг тўртта функтционал синфлари мавжуд:
- I синф оғирлик даражаси - кичик фокусли МИ, асоратларнинг йўқлиги ва
ангинал хуружлар йўқлиги.
- II синф – ўрта оғир даражада. Енгил асоратлар якка экстрасистолалар,
синус тахикардия шаклида бўлиши мумкин. Қон айланишининг бузилиши 2
даражадан юқори эмас. Миокарднинг шикастланишийирик ўчоғли миокард
инфаркти.
- III синф - оғир даржада. Жиддий асоратлар аниқланади: III - IV даражадаги
қон айланишининг бузилиши, аритмия, артериал гипертензиянинг кризли
кўринишида.
- IV синф жуда оғир аҳвол. Тўсатдан ўлим хавфини оширадиган асоратлар
мавжуд: тез-тез қоринча экстрасистоллари, III даражадаги қон айланишининг
бузилиши, 3- даражали артериал гипертензия.
Касалхона босқичида ДЖТ вазифалари жисмоний ҳолатни тиклашдир - ўзўзини парвариш қилиш, зинапоядан 1-қаватга кўтарилиш, кун давомида 2-3
қадам ичида салбий реактсияларсиз юриш.
ИИ босқичдаги жисмоний ДЖТ мақсади турли хил даволовчи гимнастика ва
пиѐда юриш машғулотларини ўтказиш, жисмоний машқлар бўйича
бардошлиликни ошириш, симуляторларда меѐрий бўйича машқ бажариш,
югуриш, сузиш ва ҳатто спорт мусобақалари иштирокисиз.
Санаторий босқичида жисмоний машқлар терапияси
Синган режим асосан статционарда эркин режим дастурини такрорлайди ва
1-2 кун давом этади (агар бемор ушбу дастурни шифохонада тугатган бўлса).
Агар бемор ушбу дастурни бажармаган бўлса ѐки касалхонадан чиққандан
кейин кўп вақт ўтган бўлса, қутқарув режими 5-7 кун давом этади.
- ЭБТ
163
- ДЖТ (ДЖТ машғулотлари давомийлиги 20 дан 40 минутгача ошади. Оддий
ва мураккаб юриш (оѐқ бармоқларида, тиззаларини юқорига кўтариб)
дарсларга киритилган)
Юмшоқ ўқув режими
- машқ юриш (500 м дан бошлаб, дам олиш билан (3 - 5 мин) масофа
ўртасида; юриш тезлиги - 70 - 90 қадам / мин. Ҳар куни масофа 100 - 200 м га
ошади ва 1 км га этказилади)
- Юриш (2 км дан 4 км гача) беморга жуда осойишта
- зинапояларга чиқиш (икки қаватга кўтарилишни ўрганиш)
- тренажѐрлар: велосипедда эргометр, югуриш йўлакчаси, эшкак эшиш,
чанғи, жисмоний машқлар пайтида юрак уришини (ЕКГ, қон босими)
бошқаришга имкон беради.
Ўқув режими. Иссиқ иқлим шароитида эрталаб соат 7.00 дан 9.00 гача ва
кечқурун - 18.00 дан 19.00 гача дозали юриш тартиб-қоидаларини бажариш
тавсия этилади.
Амбулатория даври аввалги реабилитатсия босқичининг (санаторий ѐки
статционар) охирида бошланади ва беморнинг ҳаѐти давомида давом этади.
Даврлар мавжуд:
- тайѐргарлик
- Ишлаш муддати
- иш юкини қисман чеклаш даври
- Тўлиқ ишлайдиган давр