Юридик психологиянинг долзарб вазифалари ва предмети

Yuridik psixologiyaning tarixiy rivojlanishi

1940-yillarda allaqachon psixologlar turli xil huquqiy faoliyatni rivojlantirishga faolroq aralasha boshladilar. Biroq, faqat 1950-yillarga kelib ular turli sud jarayonlarida ekspertlar rolini o'ynaganligini guvohlik berishni boshladilar, bu shubhasiz huquqiy psixologiyaning mustaqil intizom sifatida tug'ilishini belgilab berdi.

Shu o'n yillikda va keyingi yillarda, bundan tashqari, turli xil huquqiy jihatlar psixologiyasi bilan bog'liq tadqiqotlar katta o'sish bo'ldi. Masalan, 1960-yillarda ijtimoiy psixologiya jinoyatchilik, zo'ravonlik, alturizm yoki qoidalarni hurmat qilish kabi hodisalarni tekshirishga qaratilgan.

Yuridik psixologiyaning tarixiy rivojlanishi

Shunday qilib, ushbu sohada biz jinoyatchilarning, shuningdek guvohlarning yoki yuridik mutaxassislarning o'zlarining psixologik xususiyatlariga oid tadqiqotlarni topishimiz mumkin.

Bunday holda, huquqiy psixologiya asosan odamlarning xulq-atvorini o'rganishning boshqa tegishli sohalari, masalan, asosiy yoki ijtimoiy psixologiya tadqiqotlariga asoslangan. Masalan, guvohlarning suddagi rolini yaxshiroq tushunish uchun xotira yoki tengdoshlarning bosimi haqidagi kashfiyotlardan foydalanish mumkin.

Yuridik psixologiyaning tarixiy rivojlanishi

Huquqiy psixologiyani qo'llashning eng muhim sohalaridan yana biri bu vositachilik va bu sohada yuzaga kelishi mumkin bo'lgan nizolarni hal qilishdir. Ba'zi hollarda, yuridik psixologlar va sud ekspertlari turli dalillarning to'g'riligini aniqlash yoki ishda ishtirok etganlar bo'yicha tadqiqotlar o'tkazish uchun sud jarayonlariga ekspert guvohlari sifatida kelishlari kerak.

Masalan, yuridik psixolog guvohning xotirasi buzilganligi sababli haqiqatni aytmasligini aniqlay olishi mumkin, shuning uchun sudya ularning ko'rsatmalarini dalil sifatida e'tiborsiz qoldirishga qaror qilishi mumkin.

Yuridik psixologiyaning predmeti.
Istiqlol tufayli o`z mustaqil taraqqiyot yo`lidan borayotgan Respublikamiz yoshlarini yangicha ijtimoiy muhitga tayyorlash, davr ruhida tarbiyalash - shu kunning dolzarb va ustuvor vazifalaridan biridir. Hozirgi kunda Respublikamizda amalga oshirilayotgan islohotlarning taqdiri yoshlarning ma`naviy qiyofasiga, shaxsiy barkamolligiga bog`liq. Bu vazifalarni amalga oshirish insoniy o`zaro munosabatlarda demokratik tamoyillarni ongga to`la singdirishni taqozo etadi. Insonlar o`rtasidagi ijtimoiy munosabatlar Sharqda o`ziga xos va har bir millat psixologiyasiga mos holda shakllantirishdir. Ushbu ma`ruzalar matni jamiyatning yangilanishi davrida inson ma`naviyati va ruhiyatida ro`y berayotgan o`zgarishlarning psixologik tabiatini anglashga yordam beradi.
Psixologiyaning 300 ga yaqin sohalari mavjud. Hozirgacha 20dan ortiq sohalari taraqqiy etib kelmoqda. Jumladan, umumiy, yosh, pedagogik, tibbiyot, savdo, sport, mehnat, ijtimoiy (sotsial), oila, metodika, maxsus, menejment, psixolingvistika, parapsixologiya, muloqot, eksperimental, psixodiagnostika, taraqqiyot kabilar.
Yosh avlodni yangicha Davlat Ta`lim Standartlari asosida jaxon talablariga javob beruvchi mutaxassislar qilib tarbiyalashdan iborat. Mazkur kursni o`rganish davomida bo`lg`usi mutaxassislar yuridik fanning mazmuni, tarkibi bo`yicha tasavvurga ega bo`lishlari, bo`lg`usi mutaxassislarni tergov faoliyatining psixologik jihatlari, shaxsni uyushgan jinoyatchilik va jinoiy guruhlarni zamonaviy usullar orqali tahlil qila olish bilimlari bilan qurollantirish ko`zda tutilgan. Kursning asosiy maqsadi huquq yo`nalishidagi vazifalarni hal etishda bo`lg`usi mutaxassislarni yuridik – psixologik tayyorgarligini yaxshilashdan iborat.
Yuridik psixologiyasi fanini egallash uchun quyidagilarga e`tiborni qaratish muhimdir:
bo`lg`usi huquqshunoos mutaxassislarni professional psixologik bilimlar bilan qurollantirish;
kasbiy vazifalarni hal etishda olingan nazariy bilimlardan mohirona foydalanish va ularni hayotga, amaliyotga tadbiq etish;
huquq mutaxassisligiga xos zamonaviy kasbiy zarur bo`lgan fazilatlarni har tomonlama shakllantirish;
huquq yo`nalishida ta`lim olayotgan bo`lg`usi mutaxassislarga kerakli kasbiy qobiliyatlarni har tomonlama rivojlantirish;
kasbiy sezgirlik, xotira, tafakkur, fuqarolar bilan muloqotda bo`lish va psixologik aloqa o`rnatish mahoratiga ega bo`lishdan iborat.
Fanning asosiy maqsadi jinoyatchilikning oldini olish, uni tugatish, fuqarolarga huquqiy bilimlar berish asosida fanni rivojlantirishdir. Agar har bir fuqaro o`z haq - huquqini bilsa, dunyoqarashi keng bo`lsa, tarbiyalangan bo`lsagina jinoyatchilik kamayadi hamda uning oldi olinadi.
Yuridik psixologiya o`z oldiga bir necha vazifalarni belgilab olgan. Bular quyidagilardir:
jinoyatchilikning oldini olish;
jinoyatchilikni batamom tugatish;
yuridik shaxslar o`rtasida muloqot madaniyatini shakllantirish;
fuqarolarning huquqiy bilimdonligini rivojlantirish;
inson omilini birinchi o`ringa olib chiqish.
Yuqoridagi vazifalar asosida ish olib borilsa respublikamizni rivojlangan davlatlar qatoriga yanada tezroq olib chiqish mumkin.