Yurispuridensiya va ijtimoiy fanlar

Huquqiy tarbiyani jarayonida treninglar foydalanish

Tarbiyaviy texnologiyalar treninglari tavsifnomasi “Tanishuv” treningi - o’quvchilarni bir-biri bilan tanishtirish, do’stona munosabat va ijodiy muhitni yuzaga keltirish, ularning ijodiy imkoniyatlari va shaxsiy sifatlarini ochish, jamoada ishlash uchun qulay sharoit vujudga keltirish hamda o’quvchilar o’rtasida ruhiy to’siqlarni engishga yo’naltirilgan. «Murabbiy va jamoa» treningi - murabbiy va jamoa bilan ishlash muammolari mohiyatini aniqlash malakasini shakllantirish, uning echimini izlash va topishga yo’naltirilgan. KBI - kuzatish, bahslashish, ishontirish treningi faol hayotiy holatni, lider (sardor)lik sifatlarini, jamoada ishlash ko’nikmalarini hamda uzgalar fikrini hurmat qilgan holda dalillash, ishontirish, asoslash, munozara olib borish mahoratini, murosaga kelish va izlash qobiliyatlarini shakllantirishga yo’naltirilgan.
IMAK - ishontirish maktabi treningi ishontirish (murosa yo’llarini topish, uni asoslab berish), tashqilotchilik qobiliyatini, nostandart vaziyatlarda o’zini va jamoani boshqara olish hamda mumkin bo’lgan muammoli vaziyatlarni oldindan ko’ra bilish, ularni hal qilish yo’llarini izlab topish mahoratini shakllantirishga yo’naltirilgan.
«Uchlik» - SAN - samarali, axloqiy, nazokatli treningi bezak ishlari, ijodiy fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish, ijodiy tasavvurni rivojlantirish, tashqilotchilik qobiliyatlarini, turli badiiy eskizlarni tayyorlash ko’nikmalarini shakllantirishga yo’naltirilgan.
«Sahna» treningi ijodiy fikrlashni rivojlatirish, tadbirning reja-stsenariysini to’zish ko’nikmasi hamda sahna va aktyorlik asoslari, madaniyat, rejissura, tadbirni tashqil etish, notiqlik mahoragini shakllantirishga yo’naltirilgan. AJIL - amaliyotda jamoaviy ijodiy ishlar treningi - jamoaviy ijodiy ishni tashqil qilish, tayyorlash va o’tkazish uslublarini o’rganish hamda ijodiy faoliyatni shakllantirishga yo’naltirilgan.
«Bahslashuv klubi» treningi - o’quvchilar o’rtasida bahs, munozaralar o’tkazish va bahslashuv klublarini tashqil etish hamda ularni ba’zi yanglish fikrlar, atrofda sodir bo’layotgan voqea va hodisalarga qarshi kurashish, noo’rin fikrlarga o’z vaqtida qarshilik ko’rsatish yoki bildirilgan fikrni to’g’ri, noto’g’ri eqanligini aniqlab olish, o’z (fikrini boshqalarga o’tkaza olish, ta’sir eta olishga o’rgatish va bahslashish madaniyatini shakllantirishga yo’naltirilgan.
«Tanqid qilishni o’rganing» treningi - tanqid ko’rinishlari tasnifi, ularni ishlatish yo’llari bilan tanishtirish, tanqidni to’g’ri qabo’l qilish ko’nikmasi va tanqid qilish madaniyatini shakllantirishga yo’naltirilgan.
«Kelishuv va ziddiyat» treningi - mantiqiy va tanqidiy fikrlash, murosaga kelish mahoratini shakllantirish hamda asosli bahslashish qoidalari bilan tanishtirish, ziddiyatlarni echishda har kimning o’z uslublarini topa olishlariga ko’maklashishga yo’naltirilgan.
«Chambarak»⁷ treningi - pedagogik jarayon va faoliyatda uchraydigan turli vaziyatlar, ulardan chiqish yo’llarini topish malakalarini shakllantirish hamda pedagogik vazifalarni echishga yo’naltirilgan. Ierarxiya texnikasi «Murabbiy shaxsi» treningi - murabbiylarning shaxsiy va kasbiy fazilatlari hamda murabbiy faoliyati uchun zarur bo’lgan fazilatlarni aniqlash va ularni tarbiyalashga yo’naltirilgan. Yuqorida keltirilgan «Tarbiyaviy texnologiyalar treninglari tavsifnomasi»da bayon etilgan treninglarni tashqil etish, o’tkazish va tahlil etish mashg’ulot davomida yakka, juft, kichik va katta guruh jamoa shaklida amalga oshirilishi mumkin.
Pedagogikada tarbiya berishning yo’li va usullari «metod» deb hisoblanadi. Qadimgi yunon tilida «metxos» so’zi bizning tilimizda «usul», «yo’l» degan ma’noni anglatadi. Tarbiya metodlari – tarbiyachi va tarbiyalanuvchilarning hamkorlikda aniq maqsadga erishish uchun ma’lum tartibda bajaradigan faoliyatning yo’l va usullari yig’indisidir. Tarbiya vositasi sifatida xalq og’zaki ijodi namunalari, badiiy ijod, tasviriy san’at, me’morchilik, ma’naviy qadriyatlar va an’analar xizmat qiladi.
Tarbiyaviy ta’sir shakli sifatida uchrashuvlar, munozaralar va muhokama, mehnat tarbiyalari, o’yinlar, marosimlar va boshqalarni hisoblash mumkin. Ayrim manbalarda bu vosita shakllarini tarbiya usuli deb ham sanashadilar.

XULOSA
Endi xulosa qilib aytadigan bo’lsak, o’quvchida huquqiy ong, huquqiy madaniyat, huquqiy savodxonlik darajasini, huquqiy tarbiya va huquqiy bilim berishda ana shu metodlardan foydalansakgina biz ko’zlagan maqsadimizga erisha olamiz. Mening fikrimcha o’quvchiga kunda bir usulda dars o’tgandan ko’ra, har kun har xil usulda dars o’tib ularning bilimini, fikrlash qobiliyatini oshirgan ming marta afzalroq. Bir metoddan foydalansak faqat bir xil tushuncha ko’plab metodlardan foydalansak keng qamrovli tushunchaga ega bo’ladi. Bu metodlar aynan shunga qaratilgan.
Huquqiy madaniyatning mohiyati, mazmuni, tarkibiy tuzilishi va namoyon bo‘lishining falsafiy, ijtimoiy, iqtisodiy, psixologik va yuridik muammolarini tadqiq etish, uni shakllantirish va yanada yuksaltirish usullarini aniqlashga ilmiy izlanishlarning ustuvor yo‘nalishi deb qaralmog‘i lozim.
Shaxs umumiy va huquqiy madaniyatining o‘zaro bog‘liqligi; huquqiy madaniyat va huquqiy fe’l-atvor; ijtimoiy ongni shakllantirishda huquqning o‘rni; huquqiy tarbiya va aholining ijtimoiy faolligi; huquqiy ongga ta’sir etish shakllari va usullari; huquqiy ongning psixologik jihatlari; huquqiy ongdagi ijtimoiy buzilish va salbiy o‘zgarishlar; aholining turli qatlam va ijtimoiy guruhlarining huquqiy madaniyati kabi dolzarb muammolar bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilishi ayniqsa dolzarbdir.
Huquqiy madaniyat muammolarini tadqiq etishning sotsiologik negizini rivojlantirish, umuman jamiyatdagi huquqiy madaniyat va aholining turli qatlamlari huquqiy madaniyati holatining haqiqiy manzarasini aniqlash uchun so‘rovlar o‘tkazish va huquq, uning ijtimoiy qadri hamda tartibga soluvchanlik vazifasi to‘g‘risida jamoatchilik fikrini aniqlashning boshqa usullarini qo‘llanish zarur.