Yüzyillarda tüRKİstan hanliklarinda (HİVE, buhara, hokand) EĞİTİM

b. Medrese Eğitimi Müfredatı

Müslüman eğitim kurumlarında, ana öğretim müfredatı kitapların yanı sıra, bireysel aktarımlar, pasajlar, Ku’ran’ın farklı bölümleri ve ayetler, peygamberlerin hayatlarından alıntıların ezberlenmesi ile devam ediyordu. Okullarda öğrencilerin sınıflara dağılımı yoktu, öğretim, program ve ders kitabı yoktu. Eski tip medresede, 8-10 yaş arası erkekler kaydedilmiş ve 20 ve 30 yaşına dek eğitim görmüşlerdir. Aşırı yaşlı şakirtler (öğrenciler) medresede kalıyordu ve ikinci öğretmen rolünü üstleniyordu. Eğitimini tamamlayan birçok öğrenci, molla görevine getiriliyordu. Eğitim aşamalarında, İslam’ın dogmatik temelleri (akaid), Kur’an, tefsir, hadisler, Müslüman hukukunun ve ahlakının temeller, İslam tarihi, Arapça ve Farsça dillerinin incelenmesi üzerine idi. Buhara’da eğitim görmüş bir adam, Buhara Hanlığı’nın ötesindeki tüm şehirlerde ve köylerde saygı görüyordu. Kadı, imam, müderris gibi görevlere atanıyordu. Buhara medresesi mezunları mahalle camisinde bir imamın görevlerini yerine getirmekle sınırlı kalmadı, medreseler açtılar, şakirtler topladılar ve mahalle için sıradan din adamları yetiştirdiler. Bu medreselerin bazı şakirtleri Buhara’da eğitimlerine devam ettiler¹⁴.

Medreselerde verilen eğitim, İslam’ın izin verdiği bilimler kadardı. Bazı bilim dalları Buhara’da öğretilmediğinden burada ne gibi sistematik hataların yapıldığını görmek güçtür. Buhara’da 3 çeşit eğitim verilmekteydi:

1-Resmi eğitim olan din eğitimi ya da Şer’iye,

2-Arap dili ile alakalı olan Arabiye,

3-Dünyevi bilgelik bilimi olan Hikmet.

Müderrislerin herhangi bir ilimi öğretirken ders materyallerini şu 3 sınıfa ayırdığını görebilirsiniz: