Z. A. Sulaymonova biofaol moddalar kimyosi

4 – ish. NA’MATAK O’SIMLIGINING MEVASI TARKIBIDAGI ASKORBIN KISLOTASI MIQDORINI ANIQLASH

Kerakli asbob va reaktivlar: na’matak mevasi, 0,001 n 2,6-dixlorfenol- indofenol eritmasi, 2% li HCI eritmasi, chinni hovoncha, byuretka, kolbalar, voronka, filtr qog’oz, pipetkalar, stakanlar.
Askorbin kislotaning tirik to’qimalardagi miqdorini aniqlash 2,6 – dixlor- fenolindofenolning “C” vitamin ta’sirida qaytarilib rangsizlantirishga asoslangan.
Reaksiya mexanizmi quyidagicha:

O
O = C - C = C - C - C – CH₂OH + O


_{N OH} HCI

OH OH H OH CI
Askorbin kislota Ko’k rangli


H
O
O = C - C = C - C - C – CH₂OH + HO NN ON

O O H OH CI
Degidroaskorbin kislota Rangsiz

2,6-dixlorfenolindofenol muhit (pH)ga qarab ikki xil ko’rinishda bo’ladi. Agar muhit ishqoriy bo’lsa, u zangori rangda, kislotali muhitda rangsiz yoki kuchsiz qizg’ish rangda bo’ladi. 2,6–dixlorfenolindofenolning mana shu xususiyatidan foydalanib, to’qimalardagi askorbin kislota miqdori aniqlanadi.

I SH N I N G B O R I SH I

Na’matakning tozalangan mevasidan 10 g tarozida tortib olib, chinni hovonchada 30 ml suv (ozginadan bo’lib – bo’lib qo’shiladi) va 5 ml 2% li HCI ishtirokida yaxshilab eziladi. Hosil bo’lgan massa 50 – 100 ml hajmli kolbaga o’tkaziladi. Chinni hovoncha 2 - 3 marta HCI eritmasi bilan yuvilib, u ham kolbadagi eritma ustiga quyiladi. Ma’lum vaqt (10 – 15 minut) dan so’ng aralashtirilib, filtrlanadi. Filtrat «C» vitamining manbai hisoblanadi. Konussimon kolbaga filtratdan 5 ml olib, 0,001 n 2,6 – dixlorfenolindofenolnig natriyli tuzi eritmasi bilan och pushti rang hosil bo’lguncha mikrobyuretka yordamida titrlanadi. Na’matak mevasi tarkibidagi askorbin kislota quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:
_{Х } а  0,88  в 100
5 1000
X – na’matak mevasi tarkibidagi askorbin kislotasining miqdori (mg hisobida). a- titrlashga ketgan 0,001 n 2,6 – dixlorfenolindofenolning miqdori (mg hisobida), b

• 
  na’matak mevasidan tayyorlangan aralashmaning umumiy hajmi. 5 – titrlashga olingan filtrat miqdori (ml hisobida). 1000 – tekshirishga olingan na’matak mevasining miqdori (mg hisobida). 100 - % ga o’tish koeffitsiyenti.
  

^{5 – ish. MAHSULOT TARKIBIDAGI VITAMIN K}1 ^NI XROMATOGRAFIK USUL YORDAMIDA ANIQLASH

Kerakli asbob va reaktivlar: o’simlikning guli va yashil qismi, benzol, petroley efiri, suv hammomi, termometr, (13x5 sm kattalikdagi) “Silufol” plastinkasi, mikropipetka, kolbalar, voronka, filtr qog’oz, stakanlar.
K vitaminlar guruhi bir qancha birikmalardan (2-metil-1,4-naftoxinon unumlari) iborat bo’lib, gulli o’simliklarda shulardan faqat vitamin K₁ uchraydi.
Vitamin K₁, fitoxinon, filloxinon, α-filloxinon (2-metil-3-fitil-1,4- naftoxinon) – sariq rangli, yopishqoq yog’simon modda bo’lib, suvda erimaydi va metil spirtida yomon, benzin, benzol, efir, atseton, yog’ va boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi.
Vitamin K₁ tabiatda keng tarqalgan, asosan o’simliklarning yashil qismida uchraydi. U qon oqishini to’xtatish (qonni ivitish) ta’siriga ega. Shuning uchun tarkibida shu vitamin bo’lgan o’simliklardan tayyorlangan dori turlari, asosan qon oqishini to’xtatuvchi vosita sifatida ishlatiladi.


I SH N I N G B O R I SH I
1 g maydalangan mahsulotni 15 ml hajmli kolbaga solib, ustiga 10 ml geksan quyiladi va 3 soat davomida asta-sekin chayqatiladi. So’ngra ajratma filtrlanadi va 2-3 ml qolgunicha 45⁰C suv hammomida kam bosimda haydaladi.
“Silufol” plastinkasi (13x5 sm kattaligida) ning start chizig’iga mikropipetka (mikrotomizgich) yordamida ajratmadan 0,1 ml tomizilib, plastinka havoda 3-5 minut davomida quritiladi. Qurigan plastinkani benzol - petroley efir (1:1) nisbatida) aralashmasi quyilgan kameraga joylashtirilib, pastga yo’naluvchi usul bo’yicha xromatografiya analizi o’tkaziladi. Erituvchi suyuqliklar aralashmasi 10 sm gacha shimilib tushgandan so’ng xromatografik plastinka kameradan olinadi, havoda 2-3 minut davomida quritiladi va 2 minut yorug’lik nurida ushlanadi. Natijada ajratmadagi vitamin K₁ sariq-yashil rangda tovlanuvchi dog’ holida ko’rinadi.