‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

shakllantirish, 
ulardan amaliyotda foydalanishga 
qiziqish 
uyg'otish faolligini, ijodkorligini, mustaqilligini oshirish maqsadida 
ta ’limning mazmuni, shakli va usullari, metod va vositalarini 
takomiUashtirishga qaratilgan faoliyati tushuniladi.
O'z-o'zini nazorat qilish uchun savollar
1. O'zbekiston Respublikasida oliy ta’lim tizimini isloh qilish qay tarzda 
amalga oshiriladi?
2. Oliy maktabdagi ta’lim mazmuni deganda nimani tushunasiz?
3. Ta’lim mazmunining mohiyatini belgilashda qanday yondashuvlar 
mavjud?
4. Ta’lim mazmunini shakllantirishda qanday nazariyalaiga amal qilinadi?
5. Hoziigi zamon oliy maktabi didaktikasida o'qitish jarayonining qanday 
qonuniyatlari bor?
6. Oliy maktabda o'quv jarayonining qanday shakllari amalga oshiriladi?
7. Leksiya, seminarlar, laboratoriya ishlari, mustaqil ishlar, mustaqil 
tahsilning tasniflari, vazifalari va mazmunini so'zlab bering.
8. O'qitish metodlari tasnifini so'zlab bering.
9. Oliy maktabda o'qitish metodlarining qanday tasniflari mavjud?
10. Bilish faoliyati to'g'risida Sharq qomusiy allomalarining ilmiy

---

pedagogik qarashlarini so'zlab bering.
11. Bilish va o'quv faoliyati deganda nimani tushunasiz?
12. Bilish faoliyatining rivojlanishidagi qanday bosqichlami bilasiz?
13. Bilish faoUyatini jonlantirish usullarini so'zlab bering.
14. Bilish faoliyatining asosiy tiplarini so'zlab bering.
ADABIYOTLAR
1. Азизходжаева 
H . H .
Педагогические технологии в подготовке 
учителя. Ташкент, 2000.
2. Аллаёров И.А. Дидактические основы активного обучения 
управленченским дисциплинам. — Ташкент: Фан, 1994.
3. Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения.
- М., 1995.
4. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. — М., 
1989.
5. Борцовский Г.А, Извозчиков В.А. Новые технологии обучения: 
Вопросы терминологии// Педагогика. — 1993.-№5.
6. Гальперин П.К. К теории программированного обучения. — М., 
1967.
7. Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике. — Рига, 1995.
8. Кларин М.В. Педагогическая технология. — М., 1989.
9. Кудрявцев П.О. Проблемное обучение. Истоки и сущность.: 
Знание, 1991.
10. Молибог АГ. Программирование обучение. — М., 1967.
11. Пидкасистый И.И. и др. Технология игры в обучении и развитии.
- М.: РПА, 1996.
12. Самоунина Н.В. Организиционно обучающие игры в образовании.
- М.: Народное образование, 1996.
13. Селевко Г.К. и др. Дифференциация обучения. - Ярославль, 
1995.
14. Селевко Г.К Опыт разработки теории педагогики сотрудничества. 
Методические рекомендации. Ч. 1,11. - Ярославль, 1988,1989.
15. Селевко Г.К., Тихомирова Н.К. Педагогика сотрудничества о 
перестройке школы. — Ярославль, 1990.
16. Унт Инге. Индивидуализация и дифференциация обучения.- 
М.: Педагогика, 1990.
17. Шаталов В.Ф. Педагогическая проза. — М.: Педагогика, 1980.
18. Эльконин Д.В. Психология игры.- М., 1979.
19. Юдин В.В. Педагогическая технология. — Ярославль, 1997.

---

II BOB
TALABA SHAXSI RIVOJLANISHI TAVSIFI
Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy komponentlari: shaxs - 
uzluksiz ta’lim - fan - ishlab chiqarish - davlat va jamiyat.
Kadrlar tayyorlashning bosh obyekti va subyekti shaxsdir.
Shaxs - ta’lim sohasidagi xizmatlaming iste’molchisi va ulami amalga 
oshiruvchi.
0 ‘zbekiston Respublikasi prezidenti IAKarimov Oliy majlisning XIV 
sessiyasidagi ma’ruzasida jamiyatimizni isloh qilishning va qayta qurishning 
ustuvor yo‘nalishlaridan biri «jamiyatning tobora та ’naviy yangilanishi» deb 
ko‘rsatgan edi. I.A. Karimov o‘z nutqida ma’naviyat haqida to'xtalar ekan, 
uning insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan, inson ichki 
olamini boyitadigan, uning iymon-e’tiqodini, irodasini mustahkamlaydigan, 
ijodini uyg‘otadigan qudratli botiniy kuchini e’tirof etadi.
«Ma'naviyat, - degan edi I. A. Karimov, - bu o'zligini, o'zining jamiyatda^ 
o'mini tobora chuqur bilishga intilishdir. Bu kishilaming siyosiy, iqtisodiy, 
huquqiy bilim saviyalarini oshirishdir. Kishilar, ayniqsa yoshlar ongida 
mustahkam axloqiy va ruhiy tushunchalar, insonparvarlik va demokratik 
qadriyatlami qaror toptirishdir.»
Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonning intellektual va 
ma’naviy-axloqiy tarbiyasi bilan uzviy bog‘liq ravishda uzluksiz ta’lim tizimi 
orqali har tomonlama rivojlangan shaxsni tarkib toptirishni ko‘zda tutadi.
Shaxs ta’lim xizmatlarining iste’molchisi sifatida davlat tomonidan sifatli 
ta’lim va kasbiy tayyorgarlik olishga kafolatlangan.
Shaxs ta’lim xizmatlarining yaratuvchisi sifatida tegishli malaka darajasiniolgach, 
ta’lim, moddiy ishlab chiqarish, fan, madaniyat va xizmat ko'rsatish sohasida faoliyat 
ko'isatadi va imda o'z bilimi va tajritasini o'rgatishda ishtirok etadi
Shundan kelib chiqqan holda, oliy maktab oldida nafaqat bo‘lg‘usi 
mutaxassisning kasbiy sifatlari, balki uning shaxsiy sifatlarini shakllantirishdek 
bosh vazifa turadi. Bu vazifa o‘zaro aloqada va yaxlitlikda hal qilinishi hamda 
uning hal qilinishiga oliy maktabning barcha o'quv-tarbiya jarayoni 
bag'ishlanishi lozim.
2.1. Shaxs rivojlanishining umumiy qonuniyatlari
Shaxs - muayyan ytimoiy gurubning vakili bo'lgan, biror faoliyat 
turi bilan shug'ullanadigan, atrof-muhitga ongli munosabatda bo'la 
oladigan, o'ziga xos individual — psixologik xislatlarga ega bo'lgan konkret 
inson.

---

Shaxsning psixologjk xislatlariga 
quyidagilar taalluqli: xarakter, 
temperament, qobiliyat, kuchli hissiyotlari va motivlari, shuningdek, psixik 
jarayonlaming kechish xususiyatlari yig'indisi (majmui).
Har bir kishidagi bu takrorlanmas individual xislatlar to'plami (majmui) 
undagi barqaror yaxlitlikni vujudga keltiradi. Bu yaxlitlik shaxsning nisbiy 
turg'un psixologik qiyofasi va boyligi sifatida qaradadi. U psixik holatlar va 
jarayonlaming to'xtovsiz o'zgarib turishiga qaramasdan saqlanib qoladi.
Shuningdek, shaxsning psixik boyligi shaxsning yashash sharoiti va 
ijtimoiy tarbiya jarayonlarida yuz berayotgan o'zgarishlaming oqibati sifatida 
ma’lum darajada harakatchanligini hamda o'zgaruvchanligini saqlab qoladi.
Shaxs 
atrof-muhit, insonlar bilan faol aloqada bo'lish jarayonida 
shakDanadi. 
Shaxs faolligining manbai bo'lib inson shaxsiy ehtiyojlarining 
ko'p qirraliligi, u o'zi mansub bo'lgan jamiyat, jamoa ehtiyojlari hisoblanadi.
Murakkab hosilaehtiyojlariga 
qiziqish, moyillik, did, ko'rsatma, e ’tiqod, 
istak 
kiradiki, ular yig'indisi «motivatsiya doirasi»ni, shaxsning 
«yo'nalganligi»ni hosil qiladi.
Shaxs 
voqelikka bo'lgan obyektiv va subyektiv munosabatlarni 
Ifoda 
qiladi. 
Shaxs bir butun holdagi ichki shart-sharoitlar yig'indisi bo'lib, 
uning vositasida tashqi ta’sirlaming inikosi yuz beradi.
Shaxsning rivojlanishi uning faoliyatida amalga oshiriladi. 
Bu rivojlanish 
shaxsga xos va uning uchun muhim hisoblangan motivlar tizimi bilan 
boshqariladi.
Shaxsni harakatga keltiruvchi kuch 
tobora ko'payib boradigan ehtiyojlar 
va ulami qanoatlantiradigan real imkoniyatlar orasidagi ichki ziddiyatlar 
hisoblanadi. Ehtiyojlar esa shaxs rivojlanishining omillari va natijasi sifatida 
namoyon bo'ladi.
A.V.Petrovskiyning tadqiqotlarida ko'rsatilishicha, inson shaxsining 
xarakterli tomonlaridan biri uning individualligidir. A. V. Petrovskiy shaxs 
tuzilmasida unga xos bo'lgan xarakter, temperament, psixik jarayonlaming 
kechish xususiyatlari, faoliyatning kuchli hissiyotlari va motivlari yig'indisi, 
shakllangan qobiliyatlari zahirasidagi bilim va ko'nikmalarining betakror 
uyg'unligi qayd qilinadi. Inson individ sifatida jismoniy va psixik mazmun 
kasb etadi. Tadqiqotlaming ko'rsatishicha, inson psixikasi emotsiya va ongga 
bo'linadi.
Ong insonni dunyoni miyasida aks ettirishi bilan uni hayvondan farqlaydi. 
Onggina shaxsning o'zligini tashkil etadi.
G.K.Selevkoning aniqlashicha, 
shaxs umumlashtirilgan xilma-xil sifatlar