‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

mazmunini 
tanlash tamoyillari va me’yorlari
Pedagogika nazariyasida ta’lim mazmunini shakllantirishning asosiy 
tamoyillari V.V. Kraevskiy tomonidan ishlab chiqilgan. Ular quyidagilardir:
1. Ta ’lim mazmunining jamiyat, fan, madaniyat va shaxs muvofiqligi 
tamoyili. Bu tamoyil ta’lim mazmuniga zarur bo'lgan bilim, malaka va 
ko'nikmalami, shuningdek, jamiyat, madaniyat va shaxs imkoniyatlari 
rivojlanishining zamonaviy darajasini aks ettiruvchi bilimlami kiritishni 
ko'zda tutadi.
2. Cfqitishning mazmun protsessual jihatlarining yagonaligi tamoyili. Bu

---

tamoyil o‘quv jarayonining konkret xususiyatlari, uning tamoyillari, ulami 
amalga oshirish texnologiyalari va o'zlashtirish darajasi birligini aks ettiradi.
3.
Turli sathlardagi ta lim mazmuni tuzjlmasining yagonaligi tamoyili. 
Buni shakllantirish nazariy tasawur, o'quv fanlari, o'quv materiallari, 
ta’lim oluvchining shaxsi kabi qismlaming muvofiqlashtirilishini taqozo 
qiladi.
4. Ta ’lim mazmunini insonparvarlashtirish tamoyili. Bu tamoyil shaxsning 
umuminsoniy madaniyati, uning ma’naviy ehtiyoji va qobiliyatlarining faol 
ijodiy va amaliy o'zlashtirilishiga shart-sharoit yaratishni taqozo qiladi.
5. Ta ’lim mazmunining asoslanganligi tamoyili. Bu gumanitar va tabiiy- 
ilmiy bilimlami integratsiyalash, uzviylik va fanlararo aloqalami o'matishni 
talab qiladi.
6. Ta’lim mazmuni asosiy komponentlarining shaxs ichki (tayanch) 
madaniyati tuzilmasiga muvofiqligi tamoyili.
Z am o nav iy p edagogika fani t a ’lim m azm u n in in g q u y idagi 
komponentlarini belgilaydi:
• shaxsning kognitiv tajribasi;
• amaliy faoliyat tajribasi;
• ijod tajribasi;
• shaxs munosabatlari tajribasi.
Shaxsning kognitiv tajribasi. 
Bu komponent tabiat, jamiyat, tafakkur, 
texnika, faoliyat usullari to'g'risidagi bilimlar tizimini o'z ichiga oladi. Bu 
asosiy komponent hisoblanadi. Chunki shaxs shakllanishining asosini 
bilim 
tashkil etadi. Bilimlar borliqni, tabiat, jamiyat, tafakkuming rivojlanishi 
qonunlarini bilish natijasi sifatida belgilanadi. Bilimlaming asosiy funksiyalari 
dunyoning umumiy manzarasini yaratish, bilim va amaliy faoliyatni 
ta’minlash, yagona ilmiy dunyoqarashni yaratishdan iboratdir.
Ta’lim mazmunining 
amaliy komponenti 
malaka va ko'nikmalami 
shakllantirishni o'z ichiga oladi. Tashqi yoki amaliy, ichki yoki intellektual 
malaka va ko'nikmalar mavjud.
Malaka va ko'nikmalar barcha o'quv fanlari uchun umumiy bo'lishi 
mumkin. U har bir o'quv fani uchun o'ziga xos va xarakterli bo'ladi. Malaka 
va ko'nikmalar muayyan faoliyat tunning asosini tashkil etadi. Faoliyatning 
esa bilish, mehnat, badiiy, ijtimoiy, qadriyatlarga yo'naltirilgan va 
kommunikativ turlarini qayd qilish mumkin.
Ijodiy faoliyat tajribasi. 
U yangi muammolami hal qilish va voqelikni 
ijodiy qayta yaratishga tayyor bo'lishda namoyon bo'ladi.
Shaxs munosabatlari tajribasi. 
Bu asoslash (motivatsiya) — baholash, 
hissiylik, irodalilik munosabatlar tizimidan iboratdir. Bu tajriba dunyoga, 
voqelikka, odamlarga baho berish mimosabatida namoyon bo'ladi.
Xotima. Mutaxassis shaxsi rivojlanishining asosiy vositalaridan biri va 
ularning chuqur fundamental bilim hamda amaliy tayyorgarligi oliy

---

maktabdagi ta’lim mazmuni bilan belgilanadi.
Ta’lim mazmunining rivojlanishi shuni ko'rsatadiki, и ta’lim oluvchining 
ijtimoiy va individual talablarini hisobga oladi hamda tobora takomillashtirib 
borish, tarbiyalash hamda bilish ahamiyatini kasb etadi.