‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Pedagogfka nazariyasi ta’limning bir necha shakllanish tamoyillarini 
asoslab berdi. Ular: ta’lim mazmunining jamiyat, fan, madaniyat, shaxs 
rivojlanishi talablariga muvofiqligi tamoyili, ta’limning yagona mazmun va 
protsessualjihatlari mazmuni, turli sathlarda ta’lim mazmuni tuzilmasining 
yagonaligi, ta’lim mazmunini insonparvarlashtirish, ta’lim mazmunining 
asoslanganligi, ta’lim mazmuni asosiy komponentlarining shaxs ichki 
(tayanch) madaniyati tuzilmasiga muvofiqligi.
Ta’lim mazmunining asosiy komponenti quyidagilar: shaxsning kognitiv 
tajribasi, amaliy faoliyat tajribasi, ijod tajribasi, shaxs munosabatlari 
tajribasi.
1.3. Oliy maktabda o‘qitishni tashkil etishning shakl va metodlariga 
qo‘yiladigan talablar
1.3.1. Asosiy qoidalar
Har bir fan obyektiv voqelikni o'rganish qonunlarini belgilab beradi. 
Didaktik qonunlar o'qitish va ta’lim birligi hamda ulaming o‘zaro aloqadorligida 
o‘iganiladi.
Hozirgi oliy maktab didaktikasida qanday o'qitish jarayoni qonuniyatlari 
mavjud?
Oliy maktabdagi o‘quv jarayoniga sistem-struktur yondashuv nuqtai 
nazaridan qaralganda uning o‘zaro bog‘langan ikki tizimi amal qiladi.
Birinchidan, 
o‘quv jarayoni o'zining o'qitish maqsadi, o'qitish va 
o'quv faoliyati, ta’lim mazmuni, o'qitish vositalaridan iborat 
murakkab 
tizim 
sifatida namoyon bo'ladi. Ular o'zaro bir-biri bilan bog'lanib ketgan.
Dddnchidan, 
o'quv jarayoni nisbatan yirik tizim bo'lgan pedagogik 
jarayonning 
tagtirimidir. 
Bu tagtizim o'qitish, ta’lim berish va taibiya jarayoni 
birligi sifatida namoyon bo'ladi. Shu bilan birga bu tizim salmoqli tizim 
sifatida oliy o'quv yurti o'quv jarayoni rivojlanishi qonuniyatlariga bevosita 
ta’sir ko'rsatadigan ijtimoiy jarayonlar va talablar tizimi ham mavjud.
Shunday qilib, o'quv jarayonining muhim tashqi va ichki bog'liqligini 
farqlash lozim. Shu asosda ta’lim qonunlari tasniflanadi. Didaktikaning o'z 
qonuniyatlari sifatida o'quv jarayoni komponentlari orasidagi zaruriy, 
takrorlanuvchi va muhim bog'lanishlami ko'rsatish mumkin.
Sotsial-pedagogik qonuniyatlarga quyidagUarni kiritish mumkin:
• 
oliy o'quv yurtidagi ta ’lim jarayoni jamiyat ishlab chiqarish taraqqiyotini 
aks ettiradi;

---

• oliy o'quv yurtidagi ta ’lim jarayoni tarbiya jarayoni va talabalar 
rivojlanishi bilan qonuniy boglangan;
• oliy o'quv yurtidagi o'quv jarayoni tashqi sharoitga ham qonuniy 
bog'liq;
• oliy o'quv yurtidagi o'qitish va o'rgatish jarayonlari yaxlit o'qitish 
jarayoni bilan, muayyan ta ’lim mazmuni bilan, ikki tomonlama qonuniy 
aloqani tashkil etadi;
• talabani и yoki bu faoliyatga o'rgatish uni shu faoliyatga, maqsadga 
muvofiq jalb qilish orqali amalga oshiriladi;
• o'qitish maqsadi va oliy o'quv yurti ta ’lim mazmuni, o'qitish metodlari 
va shakllari o'rtasida qonuniy bog'liqlik mavjud;
• o'quv jarayoni talaba maqsadlarining o'qituvchi maqsadlariga muvofiq 
kelgani taqdiridagina davom etadi. Bunda o'qituvchi faoliyati o'zlashtirilishi 
lozim bo'lgan mazmunga mos bo'lishi shart;
• ta ’lim mazmunining o'zlashtirilish surati va mustahkamligi o'qituvchi 
tomonidan amalga oshirilishi lozim bo'lgan o'quv faoliyatiga talabalaming 
bilishga bo'lgan qiziqishini ta ’minlash bilan proporsionaldir;
• o'qitish va rivojlantirishning muvaffaqiyatliligi va tezligi talabani и 
o'ziashtirishi mumkin bo'lgan o'quv-bilish jarayoniga jalb qilinishiga bogliq;
• anglab olingan o'quv materiali mazmunining mustahkamligi ushbu