‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

Masalalar
35
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Javob: t, = — 40,4(,C.
2. Hajmi V = 0 ,5 m 3 idishda, bosimi P != 6 M Pa va harorati t |= 5 2 7 ()C 
C O , gazi joylashgan. Agar u n d an 420kJ issiqlik olib ketilsa, bosim
qanchaga o bzgaradi?
Javob: P ?=0,42 MPa.
3. Diametri 0,4 m silindrda, bosimi 0,29 M Pa va harorati 15°C b o ‘lgan 
80 1 havo joylashgan.
Havoning issiqlik sig lm ini doimiy deb hisoblagan holda, agar havoga 
83,7 kJ issiqlik keltirilayotgan b o ‘lsa, porshen joyiga siljimasdan qolishi 
uch u n unga t a ’sir qilayotgan kuch qanchaga oshishini aniqlang.
Yechish:
H avoning massasini topam iz, 80 1 = 0,08 m 3
РУ, 
0 ,2 9 -106 -0.08 
_ 0Q
М = - ^ - = -------------------- = 0.28 fa
RTi 
2 8 7-288 
ё
Havoning oxirgi haroratini t 2 deb olamiz
Q = M C (t,-t.)
vm' 2 v
О 
_
83,7
t = t . +
—-----ь 15 +
, , 
---------------- = 4 1 8 5(,C
l 2 l i 
M C'
0,28-0,722
t
/Bosim
P i _ r i 
D 
p i T 2
0 ,2 9 -1 0 4 4 1 8 .5 + 273) 
n ^
— - — P
= ------------------------------- = 0,66 лдРя
P 2 
T 2 
' 
T x 
288 
M r a
P orshenga t a ’sir qilishi kerak b o ‘ladigan kuchning ortishi:
, ж/2 
7 0 6 -1 0 ' -3,14-0.16 
1л3т1
G=P?-F= 0,66 • 106 ----- = ----------------------------= 85,5• 10 H
2 
4 
4
4. 
Q oz o n qurilm asining tu tu n gazlari havo qizitgich orqali o ‘tib 
ketyapti. Gazlarning boshlang‘ich harorati t G1=300°C, oxirgisi tG2=160°C, 
gazning sarfi 1000 kg/soat ga teng. Havoning boshlang‘ich harorati 
txl=15°C va sarfi 910 kg/soat.
Agar havo qizitgichning y o ‘qotishi 4 % b o ‘lsa, qizigan havoning 
haroratini toping. Q ozondan chiqib ketayotgan tu tu n gazlari va havoning 
o ‘rtacha issiqlik sig‘imlarini (Srm) tegishli ravishda 1,0467 va 1,0048 k J /
kgK larga teng deb qabul qiling.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Javob: t = 168,9(IC.
x2 
’
5. Ichki yonuv dvigatelining silindrida harorati 500°C havo joylashgan. 
Issiqlik keltirilishi natijasida havoning hajmi 2,2 barobar oshdi. Havoning 
kengayish jarayonida bosim deyarli o ‘zgarmay qoldi.
Havoning oxirgi harorati, solishtirma issiqlikni va ishni toping. Issiqlik 
sig‘imini haroratga egri chiziqli bog‘liq deb hisoblang.
Javob: t2 = 1428(IC; qr = 1088,7 kJ/kg;
/ = 266,3 kJ/kg.
6. Q o z o n qurilmasining havo qizitgichida havo 20°C dan to 250°C 
g a c h a , 0,1 M P a d o im iy rnutlaq b o s im d a isitilyapti. H avo issiqlik 
s ig im in in g haroratga bogMiqligini hisobga olgan holda, 1 kg havoni isitish 
u c h u n s a r f b o ‘ladigan issiqlikni va h a v o n in g kengayishi natijasida 
bajariladigan solishtirma ishni aniqlang.
Javob: q = 234,6 kJ/kg; L = 66 kJ/kg.
Yechish:
Qizitilayotgan havoning ko'rsatilgan oraliq uch u n doim iy bosimdagi
i250
va hajmdagi massaviy issiqlik sig‘imini цС 
LQ topamiz:
a) buning u ch u n jadvaldan
250
ц С р L 
= 28,827 + 0,002708 • 250 = 29,504 kJ/km ol • К
250
ц С р , 0 = 28,827 + 0 ,0 0 2 7 0 8 -2 0 = 28,881 k J/km ol • К 
Keyin
250 
29,504 • 250 - 2 8 ,8 1 -2 0
7376 - 577,62
= 29,5581 k J /
20
2 5 0 - 2 0
230
kmol К
ц = 2 8 , 95 kg/kmol; R=0,287195 kJ/kg.
250
b) C p 20 ga qiymatni aniqlaymiz.
37
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

//
v) M ayer qonuniga asosan
250 
250
С -С = R dan: C L = C
L 
- R = 1 ,021-0,287 = 0,734 kJ/kg • К
p
и 
v 2 0
p 2 0
’
’
’
/ 
о
P = co n st jarayonida sarf b o ‘ladigan issiqlik miqdori
q =  С m| ^ ° ( t - t ,)=1,021 230=234,83 kJ/kg
P = c o n st jarayonda kengayish ishi:
Z=p(v2-v l)= R (T 2- T l) 
yoki birinchi qonunga asosan 
C=q - AU
a) 
agar birinchi usul b o ‘yicha hisoblasak, holat tenglamasidan havoning 
b oshlang‘ich va oxirgi solishtirma hajmlarini topishimiz zarur.
RT, _ 287,195(20 + 273) 
v, =
p
 
~ 
o,l
-106 
= 0,842 nv /k g
RT2 _ 287,195 (250 + 273)
P2 ~ 
0,1 -10(
Unda:
С = P ( v 2-v,) = 0,1 106( 1,502-0,842) = 0,66 1 06= 66,0 kJ/kg;
b) 
agar birinchi q onun b o ‘yicha topm oqchi b o ‘lsak, jarayon davomida 
ichki energiyaning o ‘zgarishini aniqlashimiz kerak: 
A U = c vm(T2- T 1)= 0,734 (5 2 3 - 2 9 3 ) = l 68,774 kJ/kg 
un d a С =mq - AU = 234,83 - 168,774 = 66,056 kJ/kg.
7. 
Ichki yonuv dvigatelida doim iy bosimda yonish jarayonida gazning 
harorati t 1=1500°C gacha oshyapti.
G a z havoning xossalariga ega deb, 1 kg gazning kengayish ishini 
aniqlang.
Javob: 287 kJ.
8. 
Gazga, doimiy bosimda keltirilayotgan issiqlik, uning ichki energiyasi
o ‘zgarishiga va ish bajarishga sarf b o ‘layapti. Agar izobar qizdirilayotgan
1 kg havoning kengayish ishi 20,5 kJ ni tashkil qilsa, keltirilayotgan
38
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

issiqlik miqdorini va havo haroratining o"zgarishini aniqlang. Issiqlik 
sig‘imini doimiv deb hisoblang.
Javob: At = 71,4 °C; Q =71,8 kJ/kg.
9. Ichki yonuv dvigatelining silindri ichida siqilish jarayonining oxirida 
m u tla q bosim i 4 M P a va h a r o ra ti 550 ()C , Q = 150 k J /k g issiqlik 
keltirilgandan keyingi param etrlarni aniqlang, agar issiqlikning 50 % v =
const da 50% i P = const da keltirilayotgan b o ‘lsa. Ishchi jism (gaz) 
havoning xossalariga ega deb hisoblang. Issiqlik sig‘imining haroratga 
b o g ‘liqligini hisobga olmang.
Javob: t =728 °C; P = 4 ,5 MPa; v =0,059 m 3/kg.
10. Hajmi 40 1 ballonda joylashgan va mutlaq bosimi 10 M P a harorati 
t= 1 5 °C boMgan azot bilan sig‘imi 100 s m 3 elektr lampa kolbasining 
qanchasini toMdirish mumkin (agar kolbaning ichida, azot o ‘zining oldingi 
haroratida 200 mm sim. ust. ga teng siyraklanishga ega b o ‘lishi kerak 
b o ‘lsa).
Javob: 54500 kolba.
11. 
0,3 m 3 kislorodning izotermik kengayishi natijasida bosim 0,3 
M P a dan to 0,1 M P a gacha pasayadi. Agar t= 20°C b o ‘lsa, oxirgi hajm ni 
va kengayishini aniqlang.
Javob: V2= 0 , 9 m 3; 1 = 1 0 2 kJ 
Yechish:
Oxirgi hajm
0,3 ■
106 • 0,3 
. .
,
p v = p v • v = ------------ —— = 0,9 m 3
* 1 1 1 2 2 ’ 
2 
01*1 0
Kengayish ishi
Vi 
0,9
L = R T / n у =259, 9 296 /n — = 260 -296 / n 0,3 = 102 kJ.
12. 
1 kg havo boshlang‘ich harorati 15°C va boshlang‘ich bosimi 1 
b a r bilan adiabatik siqiladi. Ishni, oxirgi hajm ni va oxirgi h aroratni 
aniqlang.
Adiabatik jarayondagi param etrlar orasidagi b o g ‘lanishdan quyidagini 
topam iz.
39
www.ziyouz.com kutubxonasi

---