‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

>]oe = >loi
* 
i
J
m
q u w a ti kichik bo'lgan turbinalarda 
цое
=0,55-0,65 bo'ladi.
Nazorat savollari
/. 
Turbinaning vazifasi nimadan iborat?
2. Turbinaning q o ‘z g ‘almas qismida qanday elementlar joylashgan ?
3. Turbinaning soplosi qanday vazifani о ‘taydi ?
4. Nima uchun turbina rotoridagi parraklarning diametri ketm a-ket ortib 
boradi?
5.Aktiv va reaktiv turbinalarda jarayonlarni so ‘zlab bering.
6.Н -s diagrammasida issiqlik y o ‘qolishlarini k o ‘rsating?
186
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X X II B O B . IC H K I Y O N U V D V IG A TELLA R I 
N A Z A R IY A S I
73 -§ . Ichki yonuv dvigatellari haqida tushuncha
Ichki yonuv dvigatellari avtom obillarda, samolyotlarda, tanklarda. 
traktorlarda, motorli qayiqlar va boshqalarda o ‘rnatiladi.
T o krt taktli benzinda ishlaydigan dvigatelni k o ‘rib chiqamiz: ichki 
yonuv dvigatelining asosiy qismi — yoqilg‘i yonishini hosil qiluvchi bir 
va b ir n e c h ta silindr h i so b la n a d i. S ilin d rn in g ich id a esa p o r s h e n
harakatlana di. P o rsh en m etall sterjen bilan t a ’m inla n g an b o l i b , u 
porshenni shatun bilan bog‘lashga hizm at qiladi. Shatun esa o ‘z navbatida 
porshen orqali tirsakli valga harakatni berishga xizmat qiladi. S ilindr­
ning yuqori qismida ikkita yopiq klapanlari b o ‘lib, biri yoqilg‘ini purkashga 
xizmat qilsa, ikkinchisi ishlatib b o ‘lgan gazlarni chiqarib yuborishga xizmat 
qiladi. Klapanlar p o ‘latli sterjenlar harakati tufayli ochiladi. Klapanlardan 
tashqari silindrning yuqori qismida svecha joylashgan. U aralashma elektr 
uchquni yordamida yonishiga xizm at qiladi.
Benzinli ichki yonuv dvigatellarida yonuvchi aralashma hosil qiluvchi 
asosiy qismi karbyurator hisoblanadi. Dvigatelning ish bajarishi 4 ta 
taktdan iboratdir.
I takt — s o ‘rish. S o ‘ruvchi klapan ochilib, porshen pastga qarab 
harakatlanishi davom ida yonuvchi aralashm a karbyuratordan silindrga 
o'tadi.
II takt — siqilish. S o‘ruvchi klapan yopilishi bilan porshenning yuqoriga 
xarakatlanishi tufayli aralashm a siqiladi.
III takt — yonish. Porshen eng yuqori holatga o ‘tganda aralashm a 
svecha orqali beriladigan elektr uchquni yordam ida yoqiladi. S huning 
hisobiga bosim ko‘tarilganligi tufayli kuch porshenni yana pastga itaradi. 
Bu harakat tirsakli valga beriladi, shuning natijasida ish bajariladi. Ish 
bajarilishi hisobiga yoqilg‘i mahsulotlari soviydi va pasayib bosim atmosfera 
bosimigacha yetib keladi.
IV takt — chiqarib yuborish. C hiqarib yuboruvchi klapan ochilib 
ishlatib b o ‘lingan gazlartashqi muhitga glushitel orqali chiqarib yuboriladi. 
Yuqorida keltirilgan taktlardan uchinchisi ishchi takt hisoblanadi.