ham nutqiy nuqson, talaffuz kamchiliklari uchraydi. Buning asosiy
sababi nutq apparati motorikasining sekin rivojlanishidir.
1 1 .2 . T a ’Iim ja ra y o n id a savodxonlikning rivojlanishi
Ona tilidagi tovushlami o‘zlashtirishda nutqning sensor asosi —
fonematik eshitishning rivojlanishi hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi.
Fonematik eshitish deganda, nutq tovushlarini idrok etish, so‘zlar
tarkibida ulami har xil ma’noli birliklar sifatida birlashtirish va ajratish
tushuniladi.
N.X.Shvachkin bolalar fonematik eshitishini dastlabki rivojlanish
bosqichlarida o‘iganib, 1-7 yoshdayoq fonematik eshitish shakllanib
bo‘lishini isbotladi. Bu daviga kelib, bola atrofdagi kattalar nutqining
taikibidagi barcha fonematik xususiyatlami farqlab oladi. Shuning uchun
atrofdagilaming to‘g‘ri va noto‘g‘ri talaffuzini payqay oladi. Bog‘cha
yoshidagi bola noto‘g‘ri talaffiiz etilgan so‘zlami asta-sekin farqlamay
qo‘yadi. Bolada so‘zlar va tovushlaming fonetik obrazlari shakllanadi.
Bu davrda bolalar nutqning fonetik tomoniga katta diqqat bilan qaraydi.
L.E.Jurovaning fikricha, bolalami til olamiga o‘rta bog‘cha yosh
davrida, ya’ni til xususiyatlarini ayniqsa, o‘tkir his etish davrida
olib kirgan ma’qul. L.E.Jurova va N.V.Durovalaming eksperimental
tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, 4 yoshli bolalar nafaqat so‘z
tarkibidagi tovushlami intonatsion ajratib olishni, balki jarangli va
jarangsiz undoshlami farqlashni, so‘zdagi birinchi tovushni aytib
berishni o ‘igana oladilar. Bu esa 5 yoshli bolalarda tovushlami tahlil
etish ko‘nikmalari rivojlanishining muhim zaruratidir.
Nutq juda erta bolaning va atrofdagilaming amaliy faoliyati bilan
bog‘lanib L.S.Vigotskiy aytganidek, anchagina erta amaliy tafakkur
Do'stlaringiz bilan baham: |
