Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

Takrorlash va muhokama uchun savollar
1. Kompozitsiya nima?
2. Badiiy asar kompozitsiyasi qanday tanlanadi?
3. XVIII asrdagi badiiy asarlar kompozitsiyasi qanday o‘ziga 
xoslikka ega?
4. Oybekning “Navoiy” romani kompozitsiyasi qanday 
tuzilgan?
5. Tohir Malik “Murdalar gapirmaydilar” asariga qanday 
kompozitsiya tanlagan.
2-§. Asos materiallardan foydalanish.
• 
Asos (faktik) materiallar va ularning badiiy ijoddagi о ‘rni, 
ahamiyatu
• 
“0 ‘tgan kunlar” va “Qutlug* qon”dagi asos materiallar
• “Navoiy” romanida asos materiallar
• Asos materiallar koHami
• Ijod turlari va asos materiallar
Badiiy asar har qancha badiiy bo‘lmasin, obrazlar ijodchi 
hayolotidagi, to‘qimabo‘lmasin, muallif o‘zfikri, g'oyasini amalga 
oshirishda asos materiallarga tayanadi. Ho‘sh, asos materiallar o‘zi 
nima? Ijodchi ulardan nima uchun foydalanadi?
- 
Adabiy tahrir darsligida asos materiallarga shunday ta’rif 
beriladi: “Ular faqat hodisalamigina ifoda etmaydi, balki, ta’bir joiz 
bo‘Isa, “haqiqat ushog‘i” hisoblanadi, ashyoviy unsurlar, xossalar, 
sifatlar, holatlar, shaxslar nomi, munosabatlar, miqdorlarni ham 
ifoda etadi”

---

Agar yuqorida biz ta’kidlagan jumla bo‘lmaganda edi, unda 
asar ijodchining sof uydirmasi bo‘lib qolar edi. 0 ‘zbekistonda 
masxati turklarini yurt egasi bo‘lgan xalqqa qarshi qayragan razil 
kuchlar ataylab yuzaga keltirgan nizoni o‘sha vaqtda “markaz”ning 
manqurt vassali bo‘lgan rahbar, hech bir uyalmay netmay “bozorda 
qulupnaydan chiqdi”, deb qo‘ya qolgan edi. Toxir Malik ana 
shu nizoning kelib chiqish sababi, ildizini badiiyat vositasida 
ayonlashtirishga harakat qilgan. Birgina jumlada ifoda topgan 
hodisa asarda asos material vazifasini o‘tagan va asarga hayotiylik, 
ya’ni makon va zamonda sodir boiganlik baxsh etgan.
Demak, asos materiallar har qanday asarga hayotiylik, 
to‘qima obrazlarga jon bag‘ishlaydi, sanalar tarixiylashadi, bo‘lib 
o‘tganlaming barchasini o‘quvchi o‘z boshidan o‘tkazgandek yoki 
bayon etilgan voqea, hodisalarda asar qahramonlari bilan birga 
ishtirok etgandek, barchasini kuzatgandek xis etadi.