Z. X. A L im o V a transport vositalarida

0
,
02
-
0,2
mkm ga teng bo‘lib uglerod va og‘ir uglevodorodlardan 
tashkil topadi. Ular uglevodorodli yonilg‘ilaming chala yonish 
maxsullaridir.
Yonilg‘i tarkibida yengil oksidlanadigan uglevodorodlar (nor­
mal parafm uglevodorodlar) ko‘p boisa, alangalanishining kechikish 
davri juda qisqa bo‘ladi. Natijada dvigatel osongina yurgizib 
yuboriladi, yumshoq va barqaror ishlaydi, yonish protsessi juda yax­
shi o‘tadi. (3.3-rasm a -indikator diagrammasi).
Yonilg‘ining qovushqoqligi ortishi, fraksion tarkibi og‘irlashishi 
va smolali-asfalt birikmalar miqdorining ortishi bilan yonilg‘ining 
yonib tugash vaqti uzayadi.
Hozirgi zamon tekshirish usullari dizel dvigatellarida purka- 
ladigan yonilg‘i oqimini tashqi qobiqining bir necha joyida bir 
vaqtning o‘zida alanganing hajmiy manbalari hosil bo‘lishini aniq- 
lashga imkon berdi. Bu xolda alanganing tarqalish tezligi 1000 m/sga 
yetadi. Yuzaga keladigan manbalar miqdori yonishdan oldin 
bo‘ladigan reaksiyalar (oksidlanish)ning kechish intensivligi va 
alangalinishning kechikish davriga bog‘liq. Bu esa yonilg‘i tarkibida 
izomer tuzilishdagi qiyin oksidlanadigan parafin uglevodorodlar va 
aromatik uglevodorodlar miqdoriga bog‘liq. Chunki bu uglevo­
dorodlar dvigatelning taqillab(qattiq) ishlashiga sabab bo‘ladi (3.3- 
rasm.b). Silindr ichida bosim keskin ko‘tariladi, dvigatel quwati 
kamayadi, yonilg‘i sarf miqdori ortadi, detallar tezda ishdan chiqadi.
3.4. Dizel yonilg‘isining setan soni va uni aniqlash
Yonilg‘i tarkibidagi normal parafin uglevodorodlar harorat va 
siqilgan havo bosimi ta’sirida eng aw al parchalanadi va oksid- 
lanadi. Setan C
16
H
34
(tuzilishi: CH3- CH2- CH
2
-.... CH2- CH
3
)

---

n- parafm uglevodorodlar qatoriga kirib, etalon aralashmaning 
tashkil etuvchilaridan biri sifatida qabul qilingan, uning o‘z-o‘zidan 
alangalanishiga moyilligi 
100
birlik bilan baxolanadi.
3.5-rasm. Dizel yonilg‘isining setan sonini aniqlash asbobi.
Aromatik uglevodorodlar qiyin oksidlanadi va qiyin alanga- 
lanadi (o‘z-o‘zidan alangalanish harorati juda yuqori).
Bular qatoriga a
metilnaftalin C