Z. X. A L im o V a transport vositalarida

1
) moy tarkibidagi har xil kerakmas aralashmalar erituvchilar 
bilan reaksiyaga kirishib tozalanadi;
2
) moyning asosiy qismi ajralib chiqadi va uning sifatini yo- 
monlashtiruvchi aralashmalar esa qoladi. Bunday ishlanganda mah­
sulot ikki qavatga ajraladi. Birinchi qavatda erituvchi bilan tozala- 
nuvchi moy aralashmasi, ikkinchi qavatda esa moydan chiqarib 
yuboriluvchi zaharli moddalar hosil bo‘ladi. Olingan qatlamlar ajra- 
tilgach, erituvchi haydaladi va qaytadan ishlatiladi.
Birinchi usulda erituvchi aralashmalar, ikkinchi usulda esa 
uglevodorodli moylar haydaladi. Selektiv erituvchilar sifatida suyuq 
propan, fenol, furfurol kabi organik 
birikmalardan foydalaniladi. 
Selektiv tozalashda olingan mahsulotlaming xossalari va miqdori ko‘p

---

jixatdan xom ashyoning tarkibiga, erituvchining miqdoriga, hamda 
sarfiga, haroratiga va ishlov berishning davom etish vaqtiga bog‘liq.
Qotish harorati past bo‘lgan qishki sort motor moylarini olish 
uchun, mahsulot selektiv tozalangandan so‘ng deparafinlanadi, ya’ni 
suyuqlik harorati 
20 °C dan yuqori bo‘lgan qattiq parafmlardan 
tozalanadi. Deparafinlash uchun qotish harorati past bo'lgan atseton, 
dixloretan, suyuq propan kabi organik birikmalar ishlatiladi.
Moy erituvchi bilan birgalikda kerakli haroratgacha sovitiladi va 
filtrlanadi. Parafmlar filtrda qoladi, erituvchi esa moy da haydaladi. 
Neft moylarining sifat ko‘rsatkichlarini yaxshilash maqsadida maxsus 
moddalar, shu jumladan, qo‘shilmalardan (moy xossalarini yaxshilash 
maqsadida qo’shiladigan har xil moddalar-dan) foydalaniladi.
NAZORAT SAVOLLARI
1. Neft mahsulotlari tarkibida 
qanday 
uglevodorodlar turlari bor?
2. Yonilg‘i va moylarning kimyoviy tarkibi ulaming xossalariga 
qanday ta’sir ko‘rsatadi?
3. Nima uchun neft mahsulotlari tarkibida oltingugurtli va kis­
lorodli birikmalarning bo‘lishi maqsadga muvofiq emas?
4. Yonilg'i va moylar qanday olinadi?

---