Z. X. A L im o V a transport vositalarida

2.2. Benzinlarning asosiy xossalari va ularni dvigatel 
ishiga ta’siri
Benzinlarning asosiy fizikaviy-kimyoviy xossalariga 
zichlik, 
qovushqoqlik, bug‘lanuvchanlik va to‘yingan bug‘ bosimi xossalari 
kiradi. Benzinlarning zichligi yonilg‘ining karbyuratsiyalanish xos­
salariga ta’sir ko‘rsatadi. Benzinning zichligi qancha katta bo‘lsa, 
uning sirt tarangligi shuncha katta bo‘ladi. Bunday yonilg‘ining havo 
oqimi ta’sirida parchalanishi (tomchilar katta bo‘ladi) va bug'lanishi 
yomon bo‘ladi. Natijada kerakli tarkibdagi yonuvchi aralashma olib 
bo‘lmaydi.
Benzinlarning zichligi 20°C da 0,690-0,742 g/sm
3
bo‘lib, 
haroratning o‘zgarishiga bog‘liq o‘zgaradi. Benzinlarning zichligi 
areometr asbobida aniqlanadi.
Benzinning yonuvchi aralashma tarkibida silindrdagi ish sifatiga 
ta’sir etuvchi xossalaridan biri- qovushqoqlik xossasidir.
Neft mahsulotlarining xossalarini baholashda, odatda kinematik 
qovushqoqlik 
ichki ishqalanishning solishtirma koeffitsiyenti 
v 
ко‘rib chiqiladi. Kinematik qovushqoqlik bir xil haroratdagi dinamik 
qovushqoqlikni (ri)suyuqlik zichligi (p)ga nisbatiga teng, ya’ni v=r]/p. 
Benzinlarning qovushqoqligi kamayib ketishi yoki oshib ketishi 
aralashma hosil bo‘lishiga va yonilg‘ining yonish protsessi buzilishiga 
olib keladi. Yonilg‘ining qovushqoqligi qancha past b o isa, u havo 
bilan shuncha yaxshi aralashadi va havo kam bo‘lganda ham 
yonilg‘ining to‘la yonishi ta’minlanadi.
Yonilg‘ilaming asosiy xossalaridan biri bugHanuvchattlik hos- 
sasi bo‘lib, yonilg‘ilaming sifati ko‘rsatiladigan pasportlarda bug‘la- 
nuvchanlik fraksion tarkib bilan baholanadi. Benzinning fraksion 
tarkibi uning karbyuryatsiya jarayonidagi to‘liq bug‘lanishi haqida 
fikr yuritish imkonini beradi.
Neftdan olingan barcha yonilg‘ilar turli qaynash haroratiga ega 
bo‘lgan uglevodorodlaming murakkab aralashmasidir. Masalan, 
32

---

benzin 35-200 °C da, dizel yonilg‘isi esa, 170-350 °C haroratda qay­
naydi. Qishki sort yonilg‘ilar yengil fraksion tarkibga ega bo‘lib, past 
haroratda bug‘lana boshlaydi. 
Yonuvchi aralashmaning sifati 
benzinning bug'lanish darajasiga bog‘liqdir. Fraksion tarkib ben­
zinning umumiy hajmi bilan uning haydalish harorati orasidagi 
bog‘liqlikni belgilaydi. Fraksion tarkib maxsus asbobda 100 ml 
yonilg'ini qizdirib aniqlanadi (