Z. X. A L im o V a transport vositalarida

1
m
3
gazsimon yonilg‘i to‘la yonganda ajralib chi- 
qadigan issiqlik miqdoriga aytiladi. Xalqaro birliklar tizimi(SI)ga 
ko‘ra barcha energiya miqdori joulda (J) o‘lchanadi. Joul -1 nyu- 
ton(N) kuchni lm yo‘lda bajargan ishi. Joul uncha katta bo‘lmagani 
uchun ko‘pincha jouldan 1000 marta katta bo‘lgan kilojouldan(kJ) 
foydalaniladi.
Turli markadagi suyuq yonilg‘ilar (dizel yonilg‘isi, benzin) to‘la 
yonganda deyarli bir xil miqdorda issiqlik ajraladi. Uning foydali(yoki 
past) yonish issiqligi Qpast=l 0200+10500 kkal/kg yoki 4250+43800

---

kJ/kg ga teng. Dvigatelga yonilg‘i emas, balki yonilg‘i va havodan 
iborat yonuvchi aralashma keladi. Yonuvchi aralashmada havo kam 
bo‘lsa issiqlik ortadi, yonish uchun ko‘proq havo berilganda esa 
kamayadi.
Yonilg‘i bug'larining havo bilan har qanday aralashmasi ham 
dvigatelda alangalanib yonavermaydi. Aralashmaning yuqori va past 
alangalanish chegaralari bo‘ladi. Aralashmaning yuqori chegarasiga 
havoda yonilg‘i bug‘lari shuncha miqdorda bo‘ladiki, aralashma 
bundan 
ham quyuqlashib 
ketganda u alangalanmaydigan bo‘lib 
qoladi. Alangalanishning past chegarasida havoda yonilg‘i bug‘lari 
yetarli bo‘lmaydi, agar endi aralashma bundan ham suyuqlashsa, u 
yonmaydigan bo‘lib qoladi.
2.3-jadval
Yonilg‘i va yonuvchi aralashm alarning yonish issiqligi
Yonilg‘i
Hisoblab 
topilgan havo 
miqdori, 
kg/kg
Yonilg‘ining
yonish
issiqligi
kJ/kg(kkal/kg)
Yonuvchi 
aralashmaning 
yonish issiqligi, 
kJ/kg(kkal/kg)
Avtomobil
benzini
14.8
43961 (10500)
2780 (664)
Aviatsiya
benzini
14.9
44380 (10600)
2788(666)
Dizel yonilg‘isi
14.4
42700(1020)
2771 (662)
Etil spirti
8.4
25958(6200)
2763(660)
Benzol
13.2
39356 (9400)
2771(662)
Karbyuratorli dvigatelda yonish jarayoni me’yorida borganda 
yonilg‘i havo bilan aralashib, yonuvchi aralashma hosil qilgandan 
so‘ng, silindrda uchqun orqali alangalanadi va alanganing tarqalishi 
natijasida yonib tugallanadi (2.7.rasm). Alanganing tarqalish tezligi 
15-30 m/s bo‘lganda dvigatelning quw ati yetarli darajada bo‘ladi, 
yonilg‘i tejamli sarf bo‘ladi.

---

Yonish tezligiga ko‘p omillar, yonilg‘ining tarkibi, havoning 
miqdori, namligi yonish kamerasi ichidagi bosim, harorat ta’sir qiladi.