Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat unversiteti pedagogika fakulteti

uchun katta sonni kichik songa bo‘lish zarur. 

Masalan,  ushbu  masalani  qaraylik:  «3  tup  olma  va  12  tup  olcha  o‘tqazildi. 

Olchalardan necha marta kam olma o‘tqazildi?» 

Yuqoridagi qoidaga ko‘ra savolga bo‘lish yordamida javob topiladi: 12:3 = 4 

(marta). Bajarilgan amalning ma’nosi 1- rasmda yorqin namoyish etilgan. «... mar-

ta ko‘p» va «... marta kam» munosabatlarni boshqa ko‘rinishdagi masalalarda ham 

uchraydi. 

M a s a l a. Lolada 6 ta daftar, Karimda esa undan 2 marta kam daftar bor.  

Karimda nechta daftar bor?

 

 

Masalada ikkita to‘plam: Loladagi daf-tarlar to‘plami A, Karimdagi daftarlar 

to‘p-lami B haqida gap bormoqda. n (A)=6 ekani ma’lum. p (V) soni 6 dan 2 marta 

kam  ekanini  bilgan  holda  shu  n  (B)sonni  topish  talab  etiladi.  Bu  shartdan  kelib 

chiqib, A to‘plamni teng  quvvatli   ikkita qism   to‘plam ko‘rinishida    tasvirlash 

mumkin,  u  holda    V  to‘plamda  A  to‘plamning  har  bir  qism  to‘plamida  nechta 

element  bo‘lsa,  shuncha    element  bo‘ladi,  bu  son  bo‘lish  bilan  topiladi:  6:2  =  3. 

Demak, p(V) = 3, ya’ni Karimda 3 ta daftar bor ekan. Masala. Lolada 3 ta daftar, 

Karimda esa undan 4 marta ko‘p daftar bor. Karimda nechta daftar bor? 

Bu  masalada ham  oldingi  masaladagi  kabi  ikkita to‘plam:  Loladagi daftarlar 

to‘plami A va Karimdagi daftarlar to‘plami B qaraladi. p (V) = 3 ekani ma’lum. V 

to‘plamdagi  elementlar  soni  A  to‘plamdagi  elementlar  sonidan  4  marta  ko‘p 

ekanini bilgan holda p (V) ni topish talab etiladi. Bu V to‘plam A to‘plamga teng 

---

13 

 

quvvatli kesishmaydigan to‘rtta B1, V2, V3, V4  qism to‘plamdan iborat ekanini 

anglatadi  va demak, p (V1)=p (V2)=p(V3) = = p (V4) = p (A). Biroq u holda V 

to‘plamdagi  elementlar  sonini  qo‘shish  bilan  topish  mumkin:  p(V)  =  p  (B

1

U 

B

2

UB

3

UB

4

)  =  n(B

1

)+p  (Vg)  +  p  (V3)  +  p  (4)  =  3  +  3  +  3+  3.  Qo‘shishni 

ko‘paytirish bilan almashtirib, ushbuni hosil qilamiz: 3+3+3+3 = 3-4 = 12. Demak, 

Karimda 12 ta daftar bor ekan. 

«a  soni  b dan s  marta  katta»  jumlani  «>»  belgidan foydalanib,  qisqa  yozish 

mumkin  emasligini  eslatib  o‘tamiz,  chunki  «...  marta  katta»  munosabatini  yozish 

uchun («• • • marta kichik» munosa-bati uchun ham) maxsus belgi yo‘q.