Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat unversiteti pedagogika fakulteti

Yig'indini  songa  bo'lish  qoidasini  o'rganishda  bolalar  amaliy  mashqlardan 

foydalanishadi:  geometrik  shakl  qutilarga,  mevalarni  likopchalarga,  sabzavotlarni 

taqsimchalarga qo'yishadi va hokazo. Masalan, o'qituvchi 4 ta yashil va 6 ta qizil 

kvadratni  2  ta  paketga  solishni  taklif  qiladi.  Bolalar,  oldin  rangiga  e'tibor  berib 

yashil  kvadratlarni,  so'ngra  esa  qizil  kvadratlarni  solishadi  (yoki  aksincha).  Bu 

holda bolalar har qaysi qo'shiluvchini 2 ta teng qismga bo'lishadi: (4 + 6): 2 == 4:2 

+ 6 :  2 = 2 + 3 = 5. Yig'indini songa bo'lishning bir usuli shunday o'zlashtiriladi. 

Ikkinchi  usul  bilan  tanishtirish  uchun,  bu  kvadratlarni  (4  ta  yashil  va  6  ta  qizil) 

alohida konvertga solib, konvertlar qayerda turganini aytib, ikkita qutiga teng qilib 

joylashtirishni  topshirish  kerak.  Bu  holda  chaqilgan  o'quvchi  kvadrat  rangiga 

e'tibor  bera  olmaydi,  chunki  u  qutidan  kvadratlarni  tavakkaliga  oladi  va  ikkita 

qutiga  taqsimlaydi.  Bu  yerda  endi  o'quvchi  ikki  son  yig'indisini  2  ta  teng  qismga 

bo'ladi:                (4 + 6) : 2 - 10 : 2 = 5. 

Shunday  misollardan  yetarlicha  sondagisi  ko'rilganidan  va  ularning  doskada 

yozilishlaridan  keyin,  o'quvchilar  o'qituvchi  boshchiligida  ushbu  xulosaga 

kelishadi:  ,,Ikki  qo'shiluvchining  yig'indisini  songa  bo'lish  uchun  bu  yigindini 

hisoblash va natijani songa bo'lish mumkin, bu songa har bir qo'shiluvchini bo'lish 

va chiqqan natijalarni qo'shish mumkin". 

Shundan keyin bu qoida darslikda berilgan mashqlarni bajarishda qo'llaniladi. 

Jadvaldan  tashqari  ko'paytirish  va  bo'lishni  o'rganish  natijasida  o'quvchilar 

ko'paytma  va  bo'linmaning  taqsimot  xossasini  va  shuningdek,  shu  xossalarga 

asoslanilgan hisoblash usullarini egallashlari kerak.

5