Teorema. Ixtayoriy butun nomanfiy a soni va b natural son uchuya
a=bq+r, bunda 0≤r
xo ssaga ega bo‘lgan butun nomanfiy sonlar jufti (q, r) yagonadir.
Qoldiqli bo‘lishning nazariy- to‘plam ma’nosi qanday ekanini aniqlaymiz.
a=n{A) va A to‘plam A
1
, A
2
, ….., A
q
, X to‘plamlarga ajratilgan bo‘lib, bunda
A
1
, A
2
, ….., A
q
to‘plamlar teng quvvatli va b tadan elementni o‘z ichiga olgan, X
to‘plam esa A
1
, A
2
, ….., A
q
to‘plamlarning har biridagi elementlyrdan kam
elementlarga ega bo‘lsin, masalan, n (X) = r U holda a =bq+r bo‘ladi, bunda 0≤
r
b tadan element bo‘lgan) teng quvvatli qism to‘plamlar soni, qoldiq r—X
to‘plamdagi elementlar soni.
Boshlang‘ich maktabda qoldiqli bo‘lish bilan tanishish 9 ta boladan 4 ta juft
tuzish va bitta bola juftsiz qolish vaziyatini qarab chiqishda yuz beradi, ya’ni
to‘liqmas bo‘linma va qoldiq bilan tanishish, mohiyatiga ko‘ra, nazariy- to‘plam
asosida yuz beradi. Qoldiqli bo‘lishning quyidagicha yozilishidan feydalaniladi:
9:2 = 4 (1 qoldiq).
Agar bo‘lishda qoldiq qolsa, u holda qoldiq bo‘luvchidan har doim kichik
bo‘lishi ta’kidlab o‘tiladi.
Qoldiqli bo‘lishning muhimligi shundan iboratkya, u ko‘p xonali sonlarni
bo‘lish algoritmiga asos bo‘ladi.
Mashqlar
1. 1) 42 ni 5 ga; 2) 82 ni 9 ga; 3) 677 ni 42 ga; 4) 105 ni 82 ga qoldiqli
bo‘lishni bajaring.
2. Butun nomanfiy sonlarni: 1) 3 ga; 2) 8 ga; 3) 35 ga bo‘lishda qanday
qoldiqlar hosil bo‘ladi?
20
Do'stlaringiz bilan baham: |