Замонавий бошқарув тизимини жорий этишда менежментнинг аҳамияти 4-sho‘ba

ЗАМОНАВИЙ БОШҚАРУВ ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШДА МЕНЕЖМЕНТНИНГ АҲАМИЯТИ
4-sho‘ba
Эшбобоев Дилшод Элмурод ўғли
Тошкент вилояти Оҳангарон туман педагогика коллежи директори,
эркин тадқиқотчи. tel.:[phone], e-mail: [e-mail]
Маҳаллий бошқарув фани бугунги кунда жадал ривожланиш ва янгиланишнинг ўзига хос босқичини бошдан кечирмоқда. Бу жамиятда ислоҳотларни амалга ошириш, бозор муносабатларига ўтиш, авторитар бошқарув методларини танқид қилиш, Ғарбдан илгари номаълум бўлган маълумотларни излаш ва уни ижодий қайта ишлаш зарурати, шунингдек миллий бошқарув моделини ишлаб чиқиш сифатида ички ва ташқи сабабларга кўра содир бўлади.
Бошқарув моделини шакллантиришга қаратилган туб иқтисодий ислоҳотнинг амалга оширилиши бозор иқтисодиётига эга мамлакатларда узоқ вақтдан бери маълум бўлган, аммо илмий айланма ёки амалий фаолиятда илгари деярли ҳеч қачон қўлланилмаган кўплаб тушунчаларнинг жамиятда тарқалишига ёрдам берди. Улардан бири “менежмент” тушунчасидир.
ХХI аср - ахборот жамияти, технологик маданият, атроф-муҳит ва одамлар саломатлигини сақлаш давридир. Иқтисодий ўсиш, шунингдек, маҳаллий корхоналарнинг жадал ривожланиши бизнес таълим тизими учун янги вазифаларни белгилаб берди. Корхона товар-пул муносабатларининг мустақил объектига айланиши, ўз хўжалик фаолияти натижалари учун тўлиқ жавобгарлик ташкилотнинг ўзида бозорда рақобатбардош ва барқарор мавқега эришиш имконини бериши мумкин бўлган самарали менежмент тизимини шакллантиришни талаб қилади.
Таълимнинг модернизациялашнинг ҳозирги босқичида таълим соҳасидаги давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири барча босқичларда касб-ҳунар таълими сифатини оширишдан иборат. Бу борада В.Г.Казанович [1], Г.В.Мухаметзянова [2], А.М.Новиков [3] ва бошқаларнинг тадқиқотларини алоҳида таъкидлаш мумкин.
Ўрта махсус касб-ҳунар таълими тизимида “Менежмент” ихтисослиги бўйича ўқувчиларни касбий тайёрлаш жадал амалга оширилмоқда. Бошқарув соҳаcида мутахассисларни касбий тайёрлашнинг мазмуни ва хусусиятлари Р.А.Фахрутдинов [4] ва бошқаларнинг тадқиқотларида ёритиб берилган, бироқ бу ишларда олий касбий таълим доирасида таълим жараёнини ўрганишга урғу берилган, шу билан бирга ўрта махсус касб-ҳунар таълими тизимида менежерларни тайёрлашнинг ўзига хос хусусиятлари тўлиқ ўрганилмаган ва касб-ҳунар таълимини модернизациялашнинг замонавий тенденциялари нуқтаи назаридан қўшимча ўрганишни талаб қилади.
Янги офис, ахборот ва интеллектуал технологиялар ривожланишининг умумий тенденциялари банк ходимлари, бухгалтерлар, ўрта бўғин менежерлари, референтлар ва бошқа ўрта махсус касб-ҳунар таълимига эга мутахассислар учун иш жойларини ташкил қилишда асос бўлиб хизмат қилади. Ҳозирги вақтда замонавий меҳнат бозорида энг кўп талаб қилинадиганлар мутахассислар – бу менежерлар бўлиб, улар барча бошқарув ходимларининг 70% дан ортиғини ташкил қилади.
Маълумки ҳар қандай фаолият тури менежмент асосида қурилади, чунки шу фаолиятни амалга оширишдан кўзланган мақсадга эришиш, бажариладиган вазифаларни тақсимлаш, ижросини назорат қилиш, шунингдек, самарадорликка эришиш учун ушбу фаолиятда иштирок этувчилар манфаатларини ҳимоя қилиш, рағбатлантириш чора-тадбирлари амалга оширилиши керак. Менежмент бошқарув жараёнида ташкил этилади ва мувофиқлаштирилади. Бунда бошқарувга иқтисодиётда мавжуд тизим ҳам ўз таъсирини ўтказади.
Замонавий менежмент бозор иқтисодиёти шароитларида фаолият юритувчи фирмалар, корхоналар, ташкилотларни бошқаришнинг вужудга келган тизими сифатида уларнинг ишлаб чиқариш - хўжалик фаолиятининг самарали ривожланиши ва фаолият юритиши учун зарур шароитлар яратилишини кўзда тутади.
Ҳозирги кунгача саноат, савдо, тижорат, қишлоқ хўжалиги соҳаларида бошқарувнинг бой амалий тажрибаси тўпланган. Ваҳоланки, ушбу масаланинг назарий томонлари ҳали етарлича ишлаб чиқилмаган.
Меҳнатни ташкил этиш ва бошқарувга илмий муносабатнинг илк ниҳоллари 19-20-асрларда пайдо бўлган, лекин айниқса 20-асрнинг биринчи ўн йиллигида, АҚШ ва Европада кенг тарқалган тейлоризм, фордизм, файолизм ва бошқалар пайдо бўлганида яққол кўзга ташланди. Тасдиқлаш мумкинки, республикамизда янги хўжалик юритиш шароитига ўтилиши ижобий жараёнларни кучайтирди, фақат мамлакат ичкарисидагина эмас, ташқи иқтисодий фаолиятда ҳам менежментнинг аҳамияти ортди. Маълумки, корхоналарни бошқариш корхоналарнинг тармоққа тааллуқлигидан, уларни ташқи иқтисодий фаолиятларга жалб этилиш даражасидан, замонавий ахборот-компьютер технологиялари ва интернет билан таъминланганлигидан, маҳсулотларни ишлаб чиқариш тавсифидан келиб чиқадиган кўпгина махсус хусусиятларга эга бўлади. Аммо бозорнинг шаклланиши ва тараққий этиши, маҳсулот-пул муомаласи ҳал қилувчи омил бўлиб қолади. Бу эса, ишлаб чиқариш воситаларини улгуржи савдо орқали харид қилиш, бозор баҳосининг барқарорлиги, молия-кредит механизмидан самарали фойдаланиш каби шароитлардагина тўла ривожланади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. Казанович В.Г., Кошелева В.Л., Савельева Г.П., Самощенко Л.С. Анализ представленности компетенций в действующих государственных образовательных стандартах высшего профессионального образования // Материалы XV Всероссийской научно-методической конференции «Акту­альные проблемы качества образования и пути их решения в контексте ев­ропейских и мировых тенденций». - М.; Уфа: Исследовательский цент про­блем качества подготовки специалистов, 2005.
2. Мухаметзянова Г.В. Стратегии реформирования системы среднего профессионального образования. - М., 1995.
3. Новиков A.M. Профессиональное образование России. Перспекти­вы развития. - М., 1997.
4. Фатхутдинов P.A. Инновационный менеджмент. 3-е издание - Пи­тер, 2002.