Zamonaviy iqtisodiy

2 – mavzu.  Keynschilik va yangi keynschilik  
 
R E J A : 
 
1. J.M.Keynsning iqtisodiy ta’limoti. 
2. Samarali talab. 
3. Insonning psixologik moyilligi. 
4. Jamg’armalarning investitsiyalarga aylanishi muammosi va 
investitsiyalarga ta’sir etuvchi boshqa omillar. 
5. Multiplikator. 
6. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartiblashning chora-tadbirlari. 
7. Yangi keynschilik. 
 
1. J.M.Keynsning iqtisodiy ta’limoti 
 
Jon Meynard Keyns (1883-1946) – hozirgi zamonning buyuk 
olimi-iqtisodchisi. Uning dunyoqarashi o’zi oldin bilim olgan, keyin 
o’qituvchilik qilgan Kembrij universitetida shakllandi. U bu erda 
ikkinchi bir atoqli olim – Kembrij iqtisodiy maktabi-ning asoschisi 
A.Marshall qo’lida ta’lim oldi. Ammo uning izidan bormadi, o’ziga xos 
yo’nalishda nazariya yaratdi. 
Birinchi Jahon urushi davrida va urushdan keyingi yillarda u pul 
muomalasi muammosiga alohida e’tiborni qaratdi va oltin standartni 
tartiblanadigan valyuta bilan almashtirish g’oyasini ilgari surdi. Bunday 
tadbirning amalga oshirilishi davlatning makroiqtisodiy jarayonga ta’sir 
ko’rsatish dastagiga ega bo’lish imkonini beradi. J.M.Keyns pul birligini 
mustahkamlashning ashaddiy tarafdori bo’lgan. U shunday yozadi: 
«Ulyanov Lenin kapi-talistik tizimni yo’qotishning eng yaxshi usuli – bu 
inflyatsiya vositasida uning valyutasini obro’sizlantirish va kuchsizlan-
tirish deb tasdiqlagan edi. Lenin mutlaq haq bo’lgan. Amal qilib turgan 
jamiyatni to’ntarishning bundan nozik va to’g’ri usul yo’q». 
Ingliz iqtisodchisi inflyatsiya keltirib chiqaradigan «inflya-tsiya 
solig’i» (pul qadrsizlanganda uning egasi o’z jamg’armasi qiymatining 
bir qismini yo’qotadi) va uning salbiy oqibatlarni ko’rsatib berdi. 
Surunkali inflyatsiya sharoitida ishlab chiqarish faoliyati bilan, ayniqsa, 
uzoq muddatli investitsiya loyihalari bilan shug’ullanish, oddiy qilib 
aytganda, befoyda: pul juda sekin aylanadi va o’zining sotib olish 
qobiliyatini yo’qotadi. Shuning uchun chayqovchilik faol tadbirkorlik 
faoliyati sohasiga aylanadi. U turli bozorlarda baholar o’rtasidagi farq 
hisobiga foydani ko’paytirishga imkon beradi. 
 
19

---

J.M.Keyns o’z tadqiqotlari asosida bir qator asarlarni nashr etdi. 
Ular