Metodologiya (yunoncha metodos - tadqiqot yoki bilim yoʻli, logos - tushuncha, taʼlimot) - nazariy va amaliy faoliyatni tashkil etish va qurish tamoyillari va usullari tizimi, shuningdek, ushbu tizim haqidagi taʼlimot. Metodologiya inson faoliyatining barcha turlarini: ilmiy, texnik, pedagogik, siyosiy, boshqaruv, estetik va boshqalarni tashkil etish va tartibga solishda mujassamlangan. Ilmiy faoliyatga nisbatan, metodologiya ilmiy tadqiqotlarni tashkil etish va qurish tamoyillari va usullari tizimi, shuningdek, ushbu tizim haqidagi ta'limot sifatida tushuniladi. - 2. Metodlarning paradigmal asoslari diskussiyasi
- Har qanday fan uchun metodologiya muammolari dolzarbdir. Metodologiya o'rganadigan muammolar orasida quyidagilar ajralib turadi:
- ilmiy tadqiqot bosqichlarini tavsiflash va tahlil qilish;
- tadqiqot tamoyillari, yondashuvlari va konsepsiyalarini tahlil qilish;
- tadbirlar (protseduralar, tartibotlar) va tadqiqot metodlarini qo'llash sohalarini aniqlash;
- fan tilini tahlil qilish va boshqalar.
- Fan metodologiyasini ilmiy tadqiqotlarni tashkil etish va qurish tamoyillari va usullari tizimi sifatida qaralganda, unda bir qancha darajalarni ajratib ko'rsatish mumkin.
- 1. Umumiy metodologiya darajasi. Ilmiy bilimlarning umumiy tamoyillari, tashkil qilish usullari (qurish) va ishonchlilik standartlarining to’plami. Masalan, umumiy metodologiya sifatida: tadqiqotchi tomonidan qabul qilingan falsafiy tizim; determinizm, rivojlanish, izchillik, ob'ektivlik va boshqalar tamoyillari.
- 2. Metodlarning paradigmal asoslari diskussiyasi
- 2. Xususiy metodologiya darajasi. Ilmiy bilimning aniq ma'lum sohasida qo'llaniladigan xususiy tamoyillar, postulatlar, asoslar (dalillar) va boshqalar tizimi. Masalan, mamlakatimizdagi psixologiyada xususiy metodologik tamoyillar sifatida: ruhiy hodisalarning sababini moddiy voqelik bilan tan olish; psixika va faoliyat o'rtasidagi uzviy bog'liqlikni tan olish; biologik va ijtimoiy omillar munosabatini hisobga olgan holda inson psixikasini o'rganish va hokazo.
Do'stlaringiz bilan baham: |
