‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. S u L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni
Download 6.31 Mb. Pdf ko'rish
|
ek 517 7 tayi-3-0002
- Bu sahifa navigatsiya:
- Z ahiriddin Muhammad B obur
Abu Ali ibn Sino (980-1037) jahon madaniyatiga yuksak hissa
q o ‘sh g a n o lim la rd a n biridir. Uning 450 d a n o rtiq a sa rlari m a ’lum. Bizgacha ulardan 240 tasi yetib kelgan. Ibn Sino asarlari o ra s id a «Tib q o n u n la ri» nomli shox asari tibbiyot ilmining q o m u s i b o i i b , u o ‘rta asr tibbiyot ilmi taraqqiyotining oliy ch o 'q q isi hisoblanadi. Kishi organizmiga tashqi muhit t a ’siri muhimligini bilgan alloma, ayrimkasalliklar suv va havo orqali tarqalishi haqida fikr bayon etgan, ya’ni, u kasallikning yuqishi masalasini hal etishga yaqinlashgan edi. Abu Ali ibn Sinoning falsafiy va tabiiy-ilmiy qarashlari uning jahonga m ashhur asari - « K ito b ash-shifo», y a ’ni «Davolash kitobi»da bayon etilgan. Bu asa rd a m ateriya, fazo, vaqt, shakl, h arak at, borliq kabi falsafiy tushunchalar, shuningdek.matematika, kimyo, botanika, zoologiya, geologiya, a s t r o n o m i y a , psixologiya kabi fa n la r haqida fikrlar bayon etilgan. Z ahiriddin Muhammad B obur ( 1 4 8 3 - 1 5 3 0 ) n in g n o m i aytilganda k o ‘pchilik uni shoir deb biladi. A m m o Bobur faqat s h o ir g i n a boM may, balki p o d s h o h , s a r k a r d a , ta rix c h i va m a s h sh o q , ovchi va b o g 'b o n , s a y y o h va tab ia ts h u n o s h a m b o ‘lg an . « B o b u r n o m a » u n i n g e n g y irik a sa rid ir . A s a r d a B oburning ko'rgan-kechirganlari, y u rg a n joylarining tabiati, boyligi, o d a m la ri, u rf-o d a tla ri, h a y v o n l a r i , o ‘simliklari va bosh q alar tasvirlangan. U n d a yer, suv, havo, turli xil tabiiy hodisalarga tegishli xalq so'z lari k o ‘p la b topiladi. 0 ‘zbekistonda ekologik y o 'n a lish d ag i ishlarning asoschilari D .N .K ash k aro v va Ye.P.Korovin hisoblanadilar. 1930-yillarda ular tom onidan «Muhit va ja m o a » , « 0 ‘rta Osiyo va Q ozog'iston c h o ' l l a r i n i n g t u r l a r i va u l a r d a n x o ‘j a l i k d a f o y d a l a n i s h istiqbollari», «Cho'llardagi hayot» kab i ilmiy a sa rlarc hop etildi. Bu asarlarda ekologiya fani va un in g vazifalari, uslublari o ‘z aksini topgan. 0 ‘zbekiston F anlar ak a d em iy asin in g Botanika institutida V.A.Burigin rahbarligida o'sim liklar ekologiyasi laboratoriyasi tashkil etildi. Keyinchalik bu ishlarni am alda O.X .H asanov, R.S.Vernik va boshqalar davom ettirdilar. 1959-yilda janubi-g‘arbiy Q izilqum c h o ‘1 stansiyasi, 1960- yilda N u ro ta chala cho‘l stansiyasi tashkil etilib, u yerdagi ozuqa o 's i m l i k l a r i u s t i d a e k o l o g i k , f i z i o l o g i k va b i o l o g i k y o ‘nalishlardagi ilmiy tadqiqot ishlari olib borildi va bu ishlar hozir ham davom ettirilmoqda. F . N . K a s h k a r o v O‘z b e k i s t o n d a g i h a y v o n o t d u n y o s i n i o ‘rganish ishlariga ham m u h im hissa q o ‘shgan. 1950-yildan bo sh lab uning ishlari 0 ‘z b e k is to n F a n l a r a k a d em iy as in in g zoologiya va parazitologiya in s titu ti olim lari V.A.Selevin, T .Z .Z o h id o v , I.I.K olesnikovlar t o m o n id a n davom ettirildi. Institut olimlari tom onidan olib b o riladigan asosiy ta d q iq o t y o 'n a l i s h i 0 ‘z b e k is to n h a y v o n o t o l a m i n i n g u m u m i y qonun iy atlarin i o'rganishga q a r a ti lg a n . 0 ‘zbekiston F a n la r akadem iyasining akadem iklari T . Z .Z o h i d o v , A .M .M u h a m - madiyev, m uxbir a ’zolaridan V .V .Y ax o n to v . M .A .Sultonov. R . O . O l i m j o n o v k a b i o l i m l a r 0 ‘z b e k i s t o n d a z o o l o g i y a t a d q iq o tla r i n i n g r iv o jla n is h ig a o ‘z hissalarini q o 's h g a n la r . Jum ladan, M .A .S ultonovning «Hasharotlar ekologiyasi» (1963), T.Z.Zohidovning «Qizilqum cho'lining biosenozlari» (1971) kabi asarlarini k o 'r s a tib o ‘tish mumkin. K e y in g i y i l l a r d a i n s t i t u t o lim la ri « H a y v o n o t o la m in i q o ‘riqlash va u n d a n sam arali foydalanishning ilraiy asoslarini ishlab chiqish» d asturiga oid tadqiqotlarni davom ettirmoqdalar. U ndan k o ‘zda tu tilg an m a q s a d kuzatuv tadqiqotlari natijalari - m o n i to r in g m a ’l u m o t l a r n i tahlil qilish va t a r t i b g a solish, genofondni saqlash im koniyatlarini o ‘rganish, hayvonot olamini q o 'riqlashdan iboratdir. Download 6.31 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling