‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. S u L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni

O 'sim liklarning yana bir eng a sosiy ah a m iy a ti turli ishlab 
chiqarish va qurilish sohalari uchun muliim xom ashyo ekanligidir.
O 'sim lik xom ashyosidan o linadigan m a h s u l o t la r n i n g sanab 
sanog'iga yetish qiyin. U la r oziq-ovqat sa n o a tin i don, meva, 
sabzavotlar va boshqa xomashyolari bilan, chorvachilikni ozuqa, 
y e m - x a s h a k b i l a n , s a n o a t n i t o ‘q i m a c h i l i k v a b o s h q a
xom ashyolar bilan, farm atsevtika sa noa tini esa d ori-da rm on 
xomashyosi bilan t a ’minlaydilar. Qurilish, mebelsozlikda va xalq 
h u n a r m a n d c h ilig id a y o g 'o c h a z a l d a n en g m u h i m m ateria l 
s i f a t i d a q o ' l l a n i b k e l i n m o q d a . H o z i r g i k u n d a b i r g i n a
y o g 'o c h n i n g o 'z i d a n 20 m in g x i l d a g i t u r l i m a h s u l o t l a r
tay yorlanadi. Birgina kim yo s a n o a ti d a y o g 'o c h va boshqa 
o'simlik mahsulotlarini qayta ishlash yo'li bilan glyukoza, ozuqa 
shakari, oshlovchi m oddalar, spirt, selyuloza, viskoza, su n ’iy 
kauchuk, plastmassa, nitrolak, kinoplyonka, kanifiol, atseton, 
sirka kislotasi, formalin, skipidar, kam fora va b o s h q a turdagi 
mahsulotlarni ishlab chiqarish mumkin.
Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, sayyoram izdagi hayot, 
biosferadagi tabiiy m uvozanat, tirik m a v ju d o tla rn in g normal 
yashashi, xalq xo'jaligining k o ‘p sohalaridagi ishlab chiqarish 
unumdorligi, insonlarning jismoniy va m a ’naviy barkamolligi 
o'simliklar dunyosining holati bilan uzviy b o g 'liq ekan. Aynan 
m a n a shu holatlar o'simliklarning ekologik aha m iy a tin i va o'z- 
o 'zidan ularni muhofazalash zaruratini belgilab beradi.
5.3. 0 ‘simlik dunyosiga antropogen ta ’sir hamda 
uning ekologik oqibatlari
Ilmiy m a ’lumotlarga k o ‘ra sayyoramizda o ‘simliklarning 500 
mingdan ziyodroq turi o'sadi. Shulardan hozir inson faoliyatida
6 m in g tu r i f o y d a l a n i l a d i . J u m l a d a n , r e s p u b l i k a m i z d a
4200(4148)ta o 's im lik tu ri m a v ju d b o 'l i b , u l a r d a n 577 tasi 
do riv o r, 103 tasi b o 'y o q d o r , 560 tasi e firm o y li o 's im lik la r
h is o b la n a d i. S a y y o r a m i z d a o 's i m l i k l a r k o ' p u c h r a y d i g a n
m aydonlarni shartli ravishda quyidagi 4 ta g u r u h g a bo'lish 
mumkin: o'rm onlar, yaylov o'tloqlari, m a d a n iy ekinzorlar, suv 
o'simliklari tarqalgan suvliklar. O 'sim liklar turi va massasining 
asosiy qismi o 'r m o n va o 'tlo q la rd a jo y lashgan. Q uruqlikning

---

d a r a x ts im o n va butasimon o 'sim lik lar bilan zieh qop lan g an
m a y d o n la r i o'rm onlar, o 'tsim o n o ‘simliklar bilan q o plangan 
m a y d o n l a r i esa yaylov-o‘tlo q la r d eb ata la d i. Yer yuzidagi 
o 'r m o n la r n in g yalpi maydoni 4.06 mlrd. gektarni tashkil etadi. 
Bu m a y d o n l a r hududiy j ih a td a n notekis taqsimlangan. Yirik 
o ' r m o n l a r n i n g a so siy q is m i A m e r i k a , Osiyo va A f r i k a
qit’alarining m o ‘tadil va tropik iqlimli mintaqalarida joylashgan. 
Respublikam izning o 'r m o n