Ózbekistan respublikasi joqari hám orta arnawli blimlendiriw ministirligi

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BLIMLENDIRIW MINISTIRLIGI
NAWAYI MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI
Ózbek tili hám ádebiyatı fakulteti
Ózbek tili hám ádebiyatı kafedrası
Qaraqalpaq tili hám ádebiyatı tálim baǵdarı
4 y kurs studenti Quralbayeva Gulmiranıń
“ Házirgi qaraqalpaq ádebiy tili ” páninen


KURS JUMISI
Tema : “ Qaraqalpaq tilindegi atliq jasawshi o'nimli affikslerdin' ma'nileri ”

Tapsırdı : G.Quralbayeva

Qabılladı : A.Qarasaev
Nókis-2023

Joba :

Kirisiw.........................................................................................................................................................3

I.BAP BAP SÓZLERDIŃ QOSILIWI HÁM OLARDIŃ TÚRLERI…………………………4

Sóz qosılıwı …………………………………..……………………………………………...4 1.2 Qaraqalpaq ádebiy tili hám oniń rawajlaniw jollari........................................................9

II.BAP AFFIKSACIYA USILI .........................................................................................12

2.1. Sóz jasawshı qosımtalardıń qosılıwı .......................................……………..12

2.2. Atlıq haqqında túsinik....................................................................................13 III BAP ATLIQTIŃ AFFIKSACIYA USILI ARQALI JASALIWI.......................20 3.1 Atlıq jasawshı qosımtalar ......................................................................................................20 3.2 Atlıqtıń leksika-semantikalıq usıl menen jasalıwı............................................23

Juwmaqlaw…………………………………………………………………..……………….……28

Ádebiyatlar dizimi…………………………………………………………………..….……….29

Silteme ………………………………………………………………………………………………..30

Kirisiw
Tildiń jámiyetlik xızmeti kútá ullı. Ol adamlar arasındaǵı qarım-qatnas quralı xızmetin atqaradı. ¹Til hóm jámiyet bir-biri menen tıǵız baylanıslı boladı. Sebebi tilsiz jámiyet, jámiyetsiz til de bolmaydı. Tilsiz jámiyetlik óndiristi shólkemlestiriw hám rawajlandırıw múmkin emes. Sonlıqtan til jámiyetlik qubılıs bolıp esaplanadı.
Til qatnas quralı xızmetin atqarıw menen birge oylaw, sana menen de tıǵız baylanıslı boladı. Sebebi til – oylawdıń sırtqı kórinis, oydı sırtqa shıǵarıwshı qural retinde xızmet atqaradı. Bul jaǵı da tildiń qatnas qurallıq xızmetin atqradı. Demek, birinshiden til birinshiden, jámiyettegi adamlar arasındaǵı qarım-qatnas jasaw bir-biri menen túsiniw hám óz ara pikir almasıwshı qural bolıp tabılsa, ekinshiden, adam sanasındaǵı oydı, pikirdi ámeliy jaqtan júzege shıǵarıwshı qural bolıp esaplanadı. Bul jaǵınan til eki túrlik xızmetti – kommunakativlik hám ekspressivlik xızmetlerdi atqaradı.
¹Tildiń adamlar arasındaǵı qarım-qatnastı iske asırıwı onıń kommunakativlik xızmeti dep ataladı. Al adamlar ózleriniń oyın, pikirin sózlerdiń, sóz dizbekeleriniń hám gáplerdiń járdemi arqalı tıńlawshıǵa dál túsinikli etip jetkeredi. Bul tildiń ekpressivlik xızmeti bolıp tabıladı. Til arqalı qarım-qatnas jasaw tek ápiwayı jay sózlerdiń yamasa gáplerdiń jıyıntıǵı arqalı bildirilip qoymay, tildiń ekspressivlik qurallarınan da keń payadalanıladı.
Til hám sóylew tıǵız baylanıslı boladı. Seslerdiń, sózlerdiń, grammatikalıq formalardıń jıyıntıǵı tildi quraydı. Til – sóylewge kerekli bolǵan barlıq máteriallardıń jıyıntıǵı. Sóylew – tildi qarım-qatnasqa túsiriw, adam óz oyın basqalarǵa bildiriw hám basqanıń oyın biliw maqsetinde tildi qollanıw. Sonlıqtan sóylew – tildiń jasaw, ómir súriw forması. Til birlikleri bolǵan sesler, sózler, morfemalar, sóz dizbekleri, gápler arqalı payda boladı.