Ўзбекистон 0, л-4112 Х л-70 комбинацияларининг F2дурагайларида тола қоплами (тук ва тола) нинг ирсийланишини ўрганиш”


Download 365.5 Kb.
bet8/9
Sana08.05.2023
Hajmi365.5 Kb.
#1444721
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
БМИ-Эшболтаева М.С.

1-жадвал
F2 дурагайларида чигит тукланиши бўйича ажралиши

Ғ2 Л-608 х Л-70

Материал

N

Тукланиш типлари

ГС

МС

ПС

ОС

Фактик олинган сон

393

306

19

53

15

нарий кутилган сон q (48;4;8;4) нисбатда фарқ (d)

393

294,75

24,5624

49,1248

24,5624

d




+11,25

-5,5624

+3,8752

-9,5624

d2




126,5625

30,94402

15,0171

91,4394

d2/q




0,4293

1,2596

0,3056

3,7227

χ2=∑ d2/q = 5,7172

Р=0,20- 0,05




F2Л-4112 х Л-70

Материал

N

Тукланиш типлари

Фактик олинган сон

788

ГС

МС

ПС

ОС

нарий кутилган сон

788

596

56

81

55

нарий кутилган сон q (48;4;8;4) нисбатда фарқ (d)




591

49,25

98.5

49.25

d




+5

+6,75

-17,5

+5,75

d2




25

45,565

306,25

33,0625

d2/q




0,0423

0,9251

3,1091

0,6713

χ2=∑ d2/q = 4,7478

Р=4,7478

F2 дурагай ўсимликларида чигит тукланишининг ажралишига доир –хи- квадрат далилининг таҳлили чатиштириш учун олинган ҳар икки комбинациянинг ота-она линиялари чигит тукланиши бўйича уч жуфт ген бўйича фарқланишидан дарак беради. Чигит тукланиши бўйича анализатор Л -70 линиясининг чигит тукланишн бўйича генотипи илгари аниқланган эди: Л-70 IIft1ft1ft2ft2fcfc.
Л 4112 х Л 70 комбинациясининг F2 дурагайларида чигит тукланиши бўйича кузатилган ажралишда жуда кичик микропиляр типли (нз МС) тукланишга эга бўлган ўсимликларнинг ажралиб чиқмаганлиги ота-она линияларининг чигит тукланиши бўйича генотипларида асосий генлардан (Ft1 ft1 ва Ft2 ft2) бирининг ҳар икки ота-онада ўхшаш эканлигидан дарак беради. Анологик ҳолат Л-608 х Л-70 комбинацияларининг Ғ2 дурагайларида ҳам кузатилди. Шартли равишда асосий генлардан биринчиси бўйича ота-она генотиплари ўхшаш деб олган ҳолда уларнинг чигит тукланиши бўйича генотипларини қуйидагича ёзамиз.
Л -70 линия – IIFt1Ft1ft2ft2fcfc;
Л-608 линия – ii Ft1Ft1Ft2Ft2FcFc;
Л -4112 линия – ii Ft1Ft1Ft2Ft2FcFc
У ҳолда от - она линиялари 3 – жуфт генлари билан (I-i, Ft2- ft2, Fс- fс) ўзаро фарқ қиладилар. Биринчи авлод дурагайлари чигит тукланиши бўйича қуйдаги генотипга эга бўладилар.
F1 – Ii Ft1 Ft1 Ft 2ft2 Fс fс
Олинган F1 дурагайлари ўз –ўзидан чанглантирилиб F2 дурагайлари олинган. F2 дурагайларида чигит тукланиши бўйича генотипик ва фенотипик синфларнинг кўриниши қўйидагича бўлади.
P ♀ Л – 4112 х Л – 70
ii Ft1Ft1 Ft2Ft2 FсFс II Ft1 Ft1 ft2 ft2 fc fc
ОC – тип ГС - тип
g Ii Ft1 Ft2 Fс IFt1ft2fс

F1 Ii Ft1 Ft1 Ft2 ft2Fс fс


ГС –тип
P♀ Ii Ft1 Ft1 Ft2 ft2Fcfc Ii Ft1 Ft1 Ft2ft2Fcfc
ГС- тип ГС- тип
g IFt1Ft2Fc IFt1Ft2Fc
IFt1Ft2fc IFt1Ft2fc
IFt1ft2Fc IFt1ft2Fc
IFt1ft2fc IFt1ft2fc
iFt1Ft2Fc iFt1Ft2Fc
iFt1Ft2fc iFt1Ft2fc
iFt1ft2Fc iFt1ft2Fc
iFt1ft2fc iFt1ft2fc

  1. II Ft1Ft1Ft2Ft2FcFc=1 ГС

  2. II Ft1Ft1Ft2Ft2Fc=2 ГС

  3. II Ft1Ft1Ft2ft2FcFc=2 ГС

  4. II Ft1Ft1Ft2Ft2fcfc=1 ГС

  5. II Ft1Ft1ft2ft2FcFc=1 ГС

  6. II Ft1Ft1Ft2ft2Fcfc=4 ГС

  7. II Ft1Ft1Ft2Ft2fcfc=2ГС

  8. II Ft1Ft1ft2ft2Fcfc=2ГС

  9. II Ft1Ft1ft2ft2fcfc=1 ГС

  10. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2FcFc=2 ГС

  11. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2Fcfc=4 ГС

  12. Ii Ft1Ft1Ft2ft2FcFc=4 ГС

  13. Ii Ft1Ft1Ft2ft2fcfc=2 ГС

  14. Ii Ft1Ft1ft2ft2Fcfc=2 ГС

  15. Ii Ft1Ft1Ft2ft2Fcfc=8 ГС

  16. Ii Ft1Ft1Ft2ft2fcfc=4 ГС

  17. Ii Ft1Ft1ft2ft2Fcfc=4 ГС

  18. Ii Ft1Ft1ft2ft2fcfc =2 ГС

  19. ii Ft1Ft1Ft2Ft2FcFc=1 OC

  20. ii Ft1Ft1Ft2Ft2Fcfc=2 ПС

  21. ii Ft1Ft1Ft2ft2FcFc=2 ОС

  22. ii Ft1 Ft1 Ft2 Ft2 fcfc=1 н-МС

  23. ii Ft1Ft1ft2ft2Fcfc=1 ОС

  24. ii Ft1Ft1Ft2ft2fcFc=4 ПС

  25. ii Ft1Ft1Ft2ft2fcfc=2 П-МС

  26. ii Ft1Ft1ft2ft2FcFc=2 ПС

  27. ii Ft1Ft1ft2ft2fcfc=1 М-МС

F2 да хосил бўладиган фенотипик синфлар:
1. Яланғоч уруғли ГС ўсимликлар
2. Микропиляр тукланишли МС ўсимликлар
3. Микропиляр қисми нормал тукланишли, халаза қисмида тукланиш нотекис тақсимланган ПС ўсимликлар
4. Чигит тўлиқ тукланишли ОС ўсимликлар
Бу фенотипик синфлар нисбати 48 :4: 8: 4 га тенг. Олинган далиллар таҳлилига асосланиб туриб бошланғич линияларнинг чигит тукланиши бўйича генотиплари ҳақида қуйидаги фикрларни айтиб ўтишни ўринли деб ҳисоблаймиз.
Талқиқот учун анализатор линия сифатида олинган Л-70 линия ўсимликлари ичида генотипи ўзгарган айрим ўсимликлар ҳам бўлганлиги, айни шу комбинациянинг бошланғич этапида шу ўсимликлар билан чатиштириш ўтказилганлиги боис, F2 даги ажралиш бошқача кўринишда намоён бўлади.
Афтидан бу ўсимликлар Л-70 линия ажралиб олинган бошланғич Л-72 линия ўсимликлари қаторига киради.
Шу сабабли мазкур комбинацияда қатнашган анализатор линия чигит тукланиши бўйича генотипи абсолют яланғоч уруғли Л-72 линияникига ўхшаш – IIFt1Ft1ft2ft2fcfc.
Чигити тўлиқ тўкланишли Л-4112 линия ўсимликларнинг мазкур белги бўйича генотиплари - iiFt1Ft1Ft2Ft2FcFc.
3.2 F2 дурагайларида тола чиқишининг ирсийланиши
Тадқиқот обьекти сифатида олинган ота - она линиялари тола чиқиши бўйича кескин фарқ қиладилар. Л -70 линия абсалют яланғоч уруғли бўлиб чигити тўлиқ туксиз ва толасиз . Тола чиқиши 0 фоиз.
Ота – она сифатида олинган иккинчи компонет - Л-4112 чигити тўлиқ тук билан қопланган бўлиб қалин узун толалар қопламига ега (тола чиқиши 37,29 ± 0,25). Бу линияларни ўзаро чатиштиришдан олинган биринчи авлод дурагайлари (F1) нинг чигити яланғоч чигити (ГС -тип ) чигитининг тўлиқ тукланиши (ОС –тип ) устидан тўлиқ доминанлик қилади . F1 дурагайларида тола чиқиши бўйича ўзгарувчанлик у қадар катта бўлмасдан ўртача 21 фоиздан 31 фоизгача ўзгариб боради . F1 дурагайларида тола чиқишининг ўртача қиймати 26,36 ±0,92 га тенг (2-жадвал).
Тола F1 дурагайларида чиқиш кўрсаткичи бўйича ота – она линияларининг ўртача кўрсаткичларига нисбатан оралиқ ҳолатни эгаллаганлари ҳолда юқори тола чиқишига эга бўлган Л- 4112 томон ён босадилар. F1 дурагайлари тола чиқиши бўйича доминанлик даражасининг кўрсаткичи hp= 0,413 га тенг . бу белги ўртача типда доминантлик қилишини кўрсатади . Агарда F1 дурагайлари тола чиқишини академик Д.А. Мусаев томонидан 2008 йилда баён этилган G.hirsutum L. Ғўзаларида тола қоплами (тук ва тола) нинг генитик бошқарилиши ҳақидаги янги талқиндаги назарияга биноан таҳлил қиладиган бўлсак, у ҳолда биз F1 дурагайларида асосан толанинг соф полимер генларининг фаолиятини кузатамиз.
Чигит устидаги тукланишнинг ирсийланишда қатнашувчи ген ингибитор I–I доминант гетеразигота ҳолата чигит устидаги тукланишни ривожлантирувчи структуравий генлар – Ft1 ft1 ва Ft2 ft2 Fc fc нинг фаолиятини босиб туради , аммо толани ривожлантирувчи генларнинг фаолиятига пассив бўлиб уларнинг ишлашига тўсқинлик қилмайди . Шу сабабли F1 дурагайларида соф полимер генлар томонидан бошқариладиган полимер тола ривожланади . Бу холатни академик Д.А .Мусаев дунё миқёсида биринчи бўлиб исботлаган эдилар . Бизнинг тадқиқотимизда Д.А .Мусаевнинг фикрлари яқол тасдиқланмоқда . Бу комбинатця F1 дурагайларида бошқа аналогик комбинацяларга нисбатан тола чиқиши 1-2 фоизга юқори. Бу ҳолат афтидан Л-4112 линия генотипида толага алоқадор полимер генлар сонининг кўплигидан дарак беради . Анализатор линия Л­­-70 ёрдами билан хар қандай бошланғич тадқиқот олдидан синаб кўриш орқали унинг соф полимер генларининг сони ҳақида фикр билдириш мумкин.
Ғ1 дурагайларининг тола чиқиш бўйича вариацион қаторларининг бир чўққили эгри чизиқ ҳосил қилишини кўрамиз (2-чизма).
Ғ1 дурагайлари ўзига-ўзи чанглантириб олинган Ғ2 дурагайларида тола чиқиши бўйича жуда катта узлуксиз ўзгарувчанликни кузатамиз.
Ғ2 дурагайларида тола чиқишининг кўлами 0 фоиздан то 43 фоизгача тебраниб боради.Ўртача қиймат 19,01±0,39 фоизни ташкил этади. ( 2-жадвал, 2-чизма).
Ғ2 дурагайларида тола чиқишининг ирсийланишини чигит тукланиши фонида табақалаштирилган ҳолда генетик таҳлилига ўтамиз.
Юқорида қайд этилганидек Ғ2 дурагайларини чигит тукланиши бўйича тўртта фенотипик синфларга ажратиш мумкин:
1.Чигити туксиз, яланғоч бўлган ГС-ўсимликлар;
2.Чигити микропиляр тукланишли МС--ўсимликлар;
3.Чигити ПС-тип тукланишли ўсимликлар;
4.Чигити тўлиқ ОС-тип тукланишли ўсимликлар;
Ғ2 нинг ГС-ўсимликларида тола чиқиши бўйича ўзгарувчанлик кўлами 0 фоиздан 37 фоизгача тебранади.Ўртача қиймат 14,98±0,51 фоизга тенг. Ўзгарувчанлик кўламига монанд равишда вариация коэффициенти ҳам жуда юқори (84,15%). ГС-ўсимликларида тола чиқиши Д.А.Мусаев назариясига мувофиқ соф полимер тола генларининг ҳиссасига тўғри келади.
Ғ2 нинг МС-ўсимликларида тола чиқиши 21 фоиздан 41 фоизгача тебранади,ўзгарувчанлик кўлами ГС-ўсимликларига қараганда анча кичик,
шунга мос равишда вариация коэффициенти ҳам пастроқ (13,97%). Ўртача қиймат 31,00±0,57 фоиз (2-жадвал).
Аналогик ҳолатни ПС ва ОС-ўсимликларида ҳам кузатиш мумкин. Уларда ўзгарувчанлик 21-43 фоизлар орасида тебранади. Ўртача қиймат мос равишда 31,65±0,42 ва 31,80±0,55 га тенг (2-жадвал).
Шуни алоҳида қайд этиш кераклиги чигитнинг тукли бўлиши билан тола чиқишининг кескин ортганлигининг гувоҳи бўламиз.Чигити тукланган (МС+ПС+ОС) ўсимликларда тола чиқишининг 16-17 фоизга ортганлигини кўрамиз.Мусаев назариясига биноан чигити тукли Ғ2 дурагайларида тола чиқишининг юқори кўтарилишга асосий сабаб чигит тукланишини назорат қилувчи структуравий генлар чигит тукланишини назорат қилиш билан бир вақтда маълум миқдордаги толанинг ривожланишига плейотроп таъсир кўрсатадилар.
Тукли чигитларда қўшимча 16-17 фоиз тола плейотроп тола ҳисобланиб, чигит тукланиши генларининг плейотроп эффекти туфайли вужудга келади. Буни Ғ2 дурагайларининг тола чиқиши бўйича вариация
2-жадвал
F1, F2 дурагайлари ва уларнинг ота она линияларида тола чиқишининг ирсийланиши

Материал

n

Сифатларни уртача қиймати, г.

Х±m

σ

V

0

1

3

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

31

33

35

37

39

41

43

Л-4112

41























































7

24

8

1

1

37,29±0,25

1,64

4,41

F1 Л-4112хЛх70

81


































2

5

30

27

14

3



















26,36±0,22

2,06

7,85

F2 Л-4112хЛ-70

788

42

33

42

28

30

34

22

32

31

38

37

49

51

59

68

46

68

26

21

19

7

3

2

19,01±0,39

11,19

58,87

Шу жумладан ГС

596

42

33

42

28

30

34

22

32

31

38

37

46

48

53

46

19

8

3

1

3










14,98±0,51

12,60

84,15

МС-ўсимликлар

56


































2

1

2

8

7

18

7

3

3

4

1




31,00±0,57

4,33

13,97

ПС-ўсимликлар

81


































1

2

2

6

10

29

10

12

6

1

1

1

31,65±0,42

3,80

12,02

ОС-ўсимликлар

55








































2

8

10

13

6

5

7

2

1

1

31,80±0,55

4,14

13,02

Л-70

100

100



































































-

-

-

қаторларининг эгри чизиғи ҳам тасдиқлайди (2-расм). Вариацион эгри чизиқнинг кўп чўққили (аниқ ифодаланган 3 та) бўлишлиги ўрганилаётган белгининг мураккаб ирсийланиш характерига эга эканлигидан дарак беради. Эгри чизиқнинг чап томонидаги биринчи чўққи юқори кўрсаткичли ГС ва паст кўрсаткичли тукли (МС+ПС+ОС) ўсимликлар ҳисобига, ўнг томондаги чўққи эса асосан юқори кўрсаткичли тукли ўсимликлар ҳисобига ҳосил бўлган.


Шундай қилиб, Ғ2 дурагайларида тола чиқишининг генетик таҳлили бу белгининг мураккаб ирсийланиш характерига эга эканлигини кўрсатади.



Download 365.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling