Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш

XIX БЎЛИМ. НИЗО ВА СТРЕССНИ БОШҚАРИШ
19.1. Низо турлари ва уларнинг юзага келиш сабаблари.
«Ўзбек тилининг изоҳли луғати»да «низо» тушунчаси 
қуйидагича талқин қилинади: «Низо – бу ўзаро келишмов-
чилик ёки қарама-қаршилик, душманлик, адоват орқасидан 
туғилган ҳолат, муносабат; ихтилоф, нифоқ». 
Адоват, ихтилоф, нифоқ туфайли ўзаро жанжаллар содир 
бўлади. Одамлар жанжал ҳақида ўйлаганларида душманлик, 
қўрқитиш, босқинчилик, тортишув каби нохушликларни на-
зарда тутишади.
Бошқариш жараёнида низо – бу раҳбар, ишчи ва бошқа 
ходимлар ўртасида муайян масалаларни ҳал қилишда томон-
ларнинг бир-бири билан бир ечимга кела олмаганлиги ту-
файли вужудга келадиган вазият.
Ишлаб чиқаришдаги низолар кишилар кайфиятига сал-
бий таъсир қилади ва уларнинг иш қобилиятларини пасайти-
ради, жамоадаги «руҳий иқлим»ни ёмонлаштиради, кадрлар 
қўнимсизлигини кўпайтиради. Шунинг учун бу масалаларга 
доимо эътибор бериш, меҳнат жамоаларини бошқаришни, ка-
дрлар турғунлигини таъминловчи шартлардан биридир. Иш-
лаб чиқаришда низоли вазиятларни олдини олишнинг барча 
имкониятларидан фойдаланиш лозим.
Низо қандай характерга эга бўлмасин ва у қай даражада 
катта бўлмасин, барча ҳолларда низо сабаблари ҳамда уни ву-
жудга келтирган ҳолатлар диққат билан таҳлил қилиниши ло-
зим. Раҳбар ҳар бир аниқ вазиятнинг тагига адолат ва объек-
тивлик билан етиши, тегишли хулосалар чиқариши керак.
Социологлар тадқиқотларининг кўрсатишича, «руҳий 
иқлим» яхши бўлган ҳамда интизом анча юқори бўлган жой-
да фақат иқтисодий кўрсаткичлар юксак эмас, балки низо-
лар ҳам анчагина кам, ходимларнинг ўз меҳнатидан катта 

---

411
қониқиш олаётгани кўзга ташланиб туради. Ходимлар но-
розилиги юксак талабчанлик ва ишлаб чиқаришнинг баъзи 
жиҳатларини яхшилаш, бу билан меҳнат унумдорлигини 
ошириш истагининг натижаси сифатида ижобий сабабларга 
ҳам эга бўлиши мумкин.
Жамоа аъзоларининг принципиаллиги ҳамда камчили-
клар билан муроса килмаслик истаги жамоанинг юксак фа-
оллиги ва ташаббуси туфайли юзага келади.
Ишлаб чиқаришда низоли вазиятлар турли сабабларга 
кўра вужудга келиши мумкин. Улардан:
• меҳнатни ташкил қилишдаги камчиликларни;
• ҳақ тўлашнинг такомиллаштирилмаганини;
• ёмон меҳнат шароитларини;
• меҳнат ҳақидаги қонунларни бузишини;
• раҳбарликнинг қониқарсиз савиясини;
• ўзаро муносабатлар маданиятининг паст савиясини ва 
ҳоказоларни кўрсатиш мумкин.
Жамоа аъзолари орасида низоларнинг кўпчилиги айрим 
сабаблар туфайли содир бўлади.