Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва

 

---

 МУНДАРИЖА
Кириш
I−БОБ. Замонавий дастурий воситалар ѐрдамида таълим тизимини
ташкил қилиш ва бошқариш
1.1. Замонавий педагогик воситалар ѐрдамида мустақил таълим жараѐнини
ташкил этиш ва бошқариш
1.2. Дарсларни компьютерда ташкил этиш ва ундан фойдаланиш
методикаси 
1.3. Лаборатория машғулотларини ўтказишнинг умумий асослари, тузилиши
ва унинг компонентлари 
II−БОБ Photoshop CS6 дастурида матн формати билан ишлаш, асосий
матн эффектлари” мавзусида лаборатория машғулотларни ташкил
қилиш
2.1. Лаборатория машғулотларини ташкил қилишда қўлланиладиган
дастурий воситалар
2.2. Лаборатория машғулотларининг шакллари ва олиб бориш методикаси
2.3. ―Photoshop CS6 дастурида матн формати билан ишлаш, асосий матн
эффектлари‖ мавзусида лаборатория машғулотларни ташкил қилиш 
Хулоса
Фойдаланилган адабиѐтлар

---

 
I−БОБ. Замонавий дастурий воситалар ѐрдамида таълим тизимини 
ташкил қилиш ва бошқариш 
1.1. Замонавий педагогик воситалар ѐрдамида мустақил таълим  
жараѐнини ташкил этиш ва бошқариш. 
Сўнгги 
ўн 
йиллик 
дунѐда 
компьютер 
революцияси 
даври 
бўлди.Компьютерлар асосли равишда ҳаѐтимизга кириб келди. Инсоният 
фаолиятининг аксарият жабҳаларини компьютерсиз тасаввур қилиш қийин. 
Фаолиятнинг энг тез ўзгарувчан динамик тури бўлган бизнес ҳам ушбу 
жараѐндан четда қолмади. Бу ҳолатда компьютер билан мулоқотни 
осонлаштириш, 
унинг 
эътиборини 
тортиш, 
қизиқтириш 
учун 
маълумотингизни бошқаларга қандай қилиб энг қулай ва самарали тарзда 
етказиш мумкинлиги тўғрисида савол туғилади. Динамик визуал кетма-
кетлик (слайд-шоу, анимация, видео)ни овозли тарзда намойиш этиш орқали 
инсонларнинг эътиборини кўпроқ жалб қиламиз. Шундан келиб чиқиб, 
мультимедиали технологиялар ахборотни максимал самарали тарзда тақдим 
этишга имкон беради. Маълумот тақдим этишнинг бошқа шаклларидан 
фарқли равишда мультимедиали тақдимот бир неча ўн минглаб саҳифа матн, 
минглаб расм ва тасвирлар, бир неча соатга чўзиладиган аудио ва видео 
ѐзувлар, анимация ва уч ўлчамли графикаларни ўз ичига олган бўлишига 
қарамай, кўпайтириш харажатларининг камлигини ва сақлаш муддатининг 
узоқлигини таъминлайди. Фойдаланиш мақсадидан келиб чиқиб, интерфаол 
тақдимотлар шартли равишда қуйидаги турларга бўлинади:
 корпоратив мультимедиали тақдимот;
 мультимедиали каталог;
 маҳсулот тақдимоти; 
 ўргатувчи ѐки тест дастури;
эркин фойдаланишга рухсат берилган компьютерлар учун мультимедиа 
қобиғи;

---

электрон нашр ѐки мультимедали китоб.
Интерактив ўқитишнинг моҳияти ўқув жараѐнини шундай ташкил 
этадики унда барча ўқувчилар билиш жараѐнига жалб қилинган бўлиб, 
эркин фикрлаш, тахлил қилиш ва мантиқий фикр юритиш имкониятларига 
эга бўладилар. Билиш жараѐнида ўқувчиларнинг биргаликдаги фаолияти 
деганда, уларни ҳар бирининг ўзига хос алоқада индивидуал ҳисса 
қўшиши, ўзаро билимлар, ғоялар ва фаолият усуллари билан 
алмашинишлари тушунилади. Шу билан бирга, буларнинг ҳаммаси ўзаро 
ҳайри ҳоҳлик ва қўллаб – қувватлаш муҳитида амалга оширилади. Бу эса ўз 
навбатида янги билимларни олишгагина имконият бермасдан, балки билиш 
фаолиятининг ўзини ҳам ривожлантиради, уни янада юқорироқ кооперция 
ва 
ҳамкорлик 
поғоналарига 
олиб 
чиқади. 
Интерфаолликнинг 
таъминланиши ахборотларни тақдим этишнинг бошқа воситалари билан 
таққослаганда 
рақамли 
мультимедианинг 
муҳим 
ютуқларидан 
ҳисобланади. Интерфаоллик таълим олувчининг эҳтиѐжларига мос 
равишда 260 тегишли ахборотларни тақдим этишни назарда тутади. 
Интерфаоллик маълум бир даражада ахборотларни тақдим этишни 
бошқариш имконини беради: таълим олувчилар дастурда белгиланган 
созловларни индивидуал тарзда ўзгартириши, натижаларини ўрганиши, 
фойдаланувчининг муайян хоҳиши ҳақидаги дастур сўровига жавоб 
бериши, материалларни тақдим этиш тезлигини ҳамда такрорлашлар 
сонини белгилаши мумкин. Дарслардаги интерактив фаолият ўзаро 
тушунишга, ҳамкорликда фаолият юритишга, умумий, лекин ҳар бир 
иштирокчи учун аҳамиятли масалаларни биргаликда ечишга олиб 
келадиган диологли алоқани ташкил этиш ва ривожлантиришни кўзда 
тутади. Интерактив метод битта сўзга чиқувчининг, шунингдек битта 
фикрнинг бошқа фикрлар устидан доминантлик қилишлигини чиқариб 
ташлайди.Диалогли ўқитиш жараѐнида ўқувчилар танқидий фикрлашга, 
шартшароитларни ва тегишли ахборотни тахлил қилиш асосида мураккаб 
муаммоларни ечишга, альтернатив фикрларни чамалаб кўришга, улаб ва 

---

асосли равишда қарорлар қабул қилишга, дискуссияларда иштирок этишга, 
бошқалар билан мулоқат қилишга ўрганадилар. Бунинг учун дарсларда 
индивидуал, жуфтли ва гуруҳли ишлар ташкил этилади, изланувчи 
лойиҳалар, ролли ўйинлар қўлланилади, ҳужжатлар ва ахборотнинг турли 
манбалари билан иш олиб борилади, ижодий ишлар қўлланилади.
Интерфаол мультимедиа технологиялари академик эҳтиѐжга эга бўлган 
таълим олувчига ноанъанавий қулайлик туғдиради. Хусусан, эшитиш 
сезгисида дефекти бор таълим олувчиларда фонологик малакалар ва ўқиш 
малакалари ўсишига, шунингдек, уларнинг ахборотларни визуал 
ўзлаштиришларини таъминлайди. Нутқи ва жисмоний имконияти 
чекланганларда эса воситалардан уларнинг индивидуал эҳтиѐжларидан 
келиб чиқиб фойдаланишга имкон беради. Aхбoрoт технoлoгиялaри 
ривoжлaнгaн ҳoзирги дaврдa дaрс ўтишдa қaндaй тaълим вoситaлaридaн 
фoйдaлaниш муҳим aҳaмиятгa эгa. Aйниқсa, техник вoситaлaрни қўллaб 
дaрс ўтиш ўқувчи-тaлaбaлaрнинг фaнни ўргaнишгa бўлгaн қизиқишлaрини 
oрттиришгa, берилaѐтгaн aхбoрoтлaрни чуқур ўзлaштиришгa кaттa ѐрдaм 
берaди. 
Ахборот 
технологиялари 
фанларини 
ўқитишдa 
техник 
вoситaлaрдaн фoйдaлaниш aлoҳидa ўрин тутaди. Ўқитиш вoситaлaрининг 
мукaмммaллaшиб бoриши нaтижaсидa дaрс ўтиш жaрaѐнини мaқсaдгa 
мувoфиқ рaвишдa тaшкил этиш имкoни oртиб бoрмoқдa. Техник 
вoситaлaрдaн фoйдaлaниш усулигa кўрa универсaл вa мaхсус, техник 
вoситaлaргa бўлинaди. Универсaл вoситaлaргa дoскa, диaскoп, кoдoскoп, 
прoектoр, мaгнитoфoн, видеoмaгнитoфoн, кoмпютер, телевизoр кириши 
мумкин. Мaхсус вoситaлaр, мaълум бир мaсaлaни, мaвзуни ѐритишгa 
қaрaтилгaн мaкет, видеoфилм, кaссетa, диск, дискет кaбилaрни ўз ичигa 
oлaди. Aхбoрoтни узaтиш, тaсвирлaш нуқтaйи нaзaридaн техник 
вoситaлaрни тaсвирлoвчи (кoдoскoп, прoектoр, диaпрoтсессoр), тoвушли 
(мaгнитoфoн, 
рaдиo, 
aудиo, 
кaбилaр), 
aудиo-видеo 
кoмплекси, 
видеoмaгнитoфoн, кoмпютер кaбилaргa бўлиш мумкин. Тaълим жaрaѐнини 
aмaлгa oширишдa ѐрдaм берувчи вoситaлaр тaълим вoситaлaри деб 

---

aтaлaди. Тaълим вoситaлaри реaл вa техник вoситaлaр ҳaмдa чoп этилгaн 
ўқув мaтериaллaрини ўз ичигa oлaди. Унинг тaркиби қуйидaгичa бўлaди.
Тaълим вoситaлaри
Реaл вoситaлaр
Техник вoситaлaр
Чoп этилгaн ўқув 
мaтериaллaри
Мaшинa – трaктoр 
жиҳoзлaри, aсбoб –
ускунa, дaстгoҳ, тaйѐр 
мaҳсулoт вa ҳoкaзo.
Прoектoр, 
кoдoскoп,
кинoaппaрaт,
видеoмaгнитoфoн, 
кoмпютер, ўқув 
телевизoри,
видеoфилм, диск, 
дискетлaр
мультимедиа вa 
бoшқaлaр.
Ўқув вa илмий 
aдaбиѐтлaр, чoп
этилгaн ўқув – метoдик
мaтериaллaр, кўргaзмaли
мaтериaллaр, тaрқaтмa
мaтериaллaр,
мaърузa мaтнлaри вa 
бoшқaлaр.
Реaл тaълим вoситaлaри, oдaтдa, иқтисoдий ѐънaлиш бўйичa тaълим 
oлиш жaрaѐнидa кaм ишлaтилaди, лекин техник вa чoп этилгaн ўқув 
мaтериaллaри жудa кенг қўллaнилaди.
Тaълим вoситaлaри бир-бирини тўлдирaди вa дaрс жaрaѐнидa 
уйғунлaшaди. Тaълим вoситaлaри тaлaбaлaрнинг дaрсни тушуниши, 
мустaқил ишлaши, ўқув жaрaѐнигa фaoл қaтнaшишигa кўмaклaшaди.
Кoдoскoп, прoектoр шaффoф плѐнкaдaги тaсвир (слaйдлaр) ни экрaнгa 
тушириш, aкс эттириш учун қўллaнилaдигaн жиҳoз ҳисoблaнaди. У 
фoйдaлaниш учун қулaй, мoслaшувчaн вoситa бўлиб, бир мaртa тaйѐрлaнгaн 
плѐнкaдaн кўп мaртa фoйдaлaниш мумкин. Дoскa бўлмaгaндa зaрур бўлгaн 
нaрсaлaрни флoмaстер ѐрдaмидa тўппa-тўғри ѐзиб кўрсaтилaди. Ўқитувчи 

---

қaйси вoситaдaн қaчoн фoйдaлaниши, қaндaй вoситaни қўллaшинидaрснинг 
мaқсaди, мaзмунидaн келиб чиққaн ҳoлдa oлдиндaн Белгилaб oлиши Янгидан 
қуриб ишга туширилган касб-ҳунар коллежлари, академик лицейлар 
уларнинг жаҳон андозалари даражасида компьютер технологиялари билан 
жиҳозланиши ҳамда барча фанларни замонавий компьютерлардан 
фойдаланиб машғулотлар ўтишда профессор-ўқитувчиларнинг профессионал 
тайѐргарлиги юксак даражада бўлишини тақозо этади. таълим жараѐнига 
янги ахборот-коммуникация ва педагогик технологияларни, электрон 
дарсликлар, мултимедиа воситаларини кенг жорий этиш орқали 
мамлакатимиз мактабларида, касб-ҳунар коллежлари, лицейлари ва олий 
ўқув 
юртларида 
ўқитиш 
сифатини 
тубдан 
яхшилаш, 
таълим 
муассасаларининг ўқув-лаборатория базасини замонавий турдаги ўқув ва 
лаборатория ускуналари, компьютер техникаси билан таъминлаш, 
шунингдек, ўқитувчилар ва мураббийлар меҳнатини моддий ҳамда маънавий 
рағбатлантириш бўйича самарали тизимни янада ривожлантириш;
замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари, рақамли ва кенг 
ўлчамли телекоммуникация алоқа воситалари ҳамда Интернет тизимини 
янада ривожлантириш, уларни ҳар бир оила ҳаѐтига жорий этиш ва кенг 
ўзлаштириш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир» — дея 
таъкидлаб ўтганди. Жамиятимиз равнақи, ҳаѐтимиз истиқболи, замон 
талабларига жавоб берадиган юқори малакали мутахассис кадрлар тайѐрлаш, 
уларнинг замонавий ахборот технологияларидан амалий фаолиятда қай 
даражада фойдалана олишига боғлиқ. Бу муаммолар барча таълим 
муассасалари таълим тизимининг шакли ва мазмунини янгилашни кун 
тартибига қўйди. Таълим тизимидаги янгиланиш жараѐни информатика ва 
унга дахлдор фанларни ўзига хос усуллар билан ўқитишни тақозо этмоқда. 
Зеро, бўлажак мутахассис, у қайси соҳада ишлашидан қатъий назар, ўз 
вазифасини замон талаби даражасида бажариш учун ахборотга ишлов 
берувчи воситаларни, уларни ишлатиш услубиѐтини билиш ва уларда ишлаш 
кўникмасига эга бўлиш лозим. Бинобарин, туб ислоҳотларни амалга ошириш, 

---

бозор муносабатларини шакллантириш энг аввало кадрларнинг замонавий 
ахборот технологияларини қай даражада билишларига боғлиқ бўлиб қолди. 
Бу ишимизда CouseLab конструкторлардан фойдаланган ҳолда ―Педагогик 
Web дизайн фанидан мультимедаили маърузалар комплексини яратишга 
қаратилган. Педагогик Web дизайн фанидан яратилган лабоаратория 
машғулотлари мажмуасини ўқув жараѐнига таъдбиқ қилиш; Мультимедиали 
лаборатория машғулотларини конструктор дастурлардан фойдаланган ҳолда 
дарс ишланмасини яратиш;