Ўзбекистон республикаси бош прокуратураси академияси

Кенгашининг кибержиноятчилик тўғрисидаги конвенциясининг 
мақсади миллий қонунчиликни бирлаштириш, кибержиноятни тергов 
қилиш усулларини такомиллаштириш ва халқаро ҳамкорликни 
кенгайтиришдир. Шунингдек, у конвенцияга аъзо давлатларга кибер 
84
Ўзбекистон Республикасининг “Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида”ги 371-сонли Қонуни, 
2014 йил 14 май (https://lex.uz/docs/2387357). 

---

67 
жиноятчиликка қарши кураш бўйича миллий даражада кўрилиши зарур 
бўлган чора-тадбирлар, шу жумладан, қонун ҳужжатларига киритилган 
ўзгартиш ва қўшимчалар (масалан, кибер-жиноятлар учун жавобгарликни 
жиноий қонунчиликка киритиш) ва жиноий процессуал қонунига (масалан, 
жиноий тергов ва суд жараёнини олиб бориш тартибини белгиловчи) 
тавсияларни беради.
Яна бир халқаро ҳужжат бу 2001 йилда Мустақил Давлатлар 
Ҳамдўстлигига аъзо давлатлар томонидан имзоланган “Компьютер 
технологиялари соҳасидаги жиноятларга қарши курашиш тўғрисида”ги 
Битимдир. Ушбу битим давлатларни келишув қоидаларини амалга ошириш 
учун миллий қонунлар қабул қилишга ва кибержиноятчиликка қарши кураш 
соҳасидаги миллий қонунчиликни бирлаштиришга чақиради. Маълумот 
учун, 2019 йил 13 февральдаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 
“Халқаро шартномани тасдиқлаш тўғрисида”ги ПҚ-4188-сонли қарорига 
кўра МДҲ иштирокчи-давлатлари раҳбарлари Кенгашининг 2018 йил 28 
сентябрда Душанбе шаҳридаги йиғилишида имзоланган Мустақил 
Давлатлар 
Ҳамдўстлиги 
иштирокчи-давлатларининг 
ахборот 
технологиялари соҳасидаги жиноятларга қарши курашишда ҳамкорлиги 
тўғрисида Битими тасдиқланди
85
. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар 
вазирлиги, Давлат хавфсизлик хизмати ҳамда Ахборотлаштириш ва 
телекоммуникациялар соҳасида назорат бўйича давлат инспекцияси мазкур 
халқаро шартномани амалга ошириш юзасидан масъул ваколатли органлар 
этиб белгиланди.
2010 йилда Араб давлатлари Лигаси томонидан қабул қилинган 
ахборот технологиялари соҳасидаги жиноятларни бостириш бўйича Араб 
давлатлари Лигаси конвенсияси.
Ушбу Конвенсиянинг асосий мақсади 
давлатлар ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш, уларнинг мол-мулки, 
85
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Халқаро шартномани тасдиқлаш тўғрисида”ги ПҚ-4188-
сонли қарори, 2019 йил 13 феврал // 
https://lex.uz/docs/4292994.

---

68 
аҳолиси ва манфаатларини кибержиноятлардан ҳимоя қилиш имконини 
беришдир. 
Шанхай ҳамкорлик ташкилоти томонидан 2010 йилда қабул қилинган 
халқаро ахборот хавфсизлиги соҳасидаги ҳамкорлик тўғрисидаги битим. 
Ушбу битим киберхавфсизлик ва киберхавфсизликдан ташқарига чиқади ва 
шартноманинг асосий мақсадларидан бири сифатида давлатлар 
томонларининг ахборот хавфсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари ҳамда 
ахборот тизимлари ва уларнинг мазмунини миллий назорат қилиш 
чораларини ўз ичига олади. 
Халқаро ҳамкорликнинг муваффақияти кибержиноят комиссиясини 
жиноятчиликка оид ягона миллий қонунчиликнинг мавжудлигига ва кибер 
жиноятчиликка оид миллий процессуал қонунчиликнинг мавжудлигига 
боғлиқ бўлиб, жиноят ишларини юритиш учун далил ва қоидаларни 
белгилайди. Халқаро ҳамкорлик кибержиноятчилик билан боғлиқ икки 
томонлама, минтақавий ва кўп томонлама ҳуқуқий воситаларни 
уйғунлаштиришда ҳам асқотиши мумкин. Кибержиноятчиликка қарши 
минтақавий ва кўп томонлама воситаларга қўшилиш ва ратификация қилиш 
ҳам ушбу воситаларни қонуний равишда мажбурий қилиш учун зарурдир. 
Масалан, 2001 йилда Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги иштирокчи 
давлатларининг компьютер жиноятларига қарши кураш соҳасидаги 
ҳамкорлиги тўғрисидаги шартномада халқаро ҳамкорлик тўғрисидаги бир 
нечта моддалар (5-7-моддалар) мавжуд бўлиб, уларда ушбу келишув қамраб 
олинган ҳамкорлик шакллари (хусусан: маълумотлар алмашинуви) 
кўрсатилган. Халқаро ҳужжатларга мувофиқ юридик ёрдам кўрсатиш; 
компьютер маълумотлари соҳасидаги жиноятларнинг олдини олиш, очиш, 
бостириш ва тергов қилиш ва ҳ.к.), шунингдек аъзо давлатлар ёрдам сўраш 
усуллари ва аъзо давлатлар учун сўровларни бажариш бўйича кўрсатмалар. 
Халқаро ҳамкорликнинг самарадорлиги давлатларнинг далилларга 
бўлган талабларни қондириш қобилиятига боғлиқ бўлиб, судда ушбу 
далилларнинг мақбуллигини таъминлайди. Бунинг учун далилларни 

---

69 
миллий гувоҳнома ва жиноий адолат қоидаларига мувофиқ олинишини 
кафолатлайдиган малакали кибержиноятлар бўйича мутахассислар керак.
Шу ўринда айтиш жоизки, Жиноий, фуқаролик, иқтисодий ва маъмурий