Ўзбекистон республикаси ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қЎмитаси


Чирчиқ Оҳангарон ҳавзасида тарқалган тупроқларнинг айрим кимёвий хоссалари


Download 0.56 Mb.
bet44/45
Sana30.08.2023
Hajmi0.56 Mb.
#1671527
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   45
Bog'liq
жонибек хисобот

Чирчиқ Оҳангарон ҳавзасида тарқалган тупроқларнинг айрим кимёвий хоссалари



КМ/Кесма №

Тупроқ таснифи

Чуқурлиги см

Гумус

Азот

С:N

фосфор

калий

Чиноз тумани Охунбобоев массиви

9/1

Қадимдан суғориладиган ўтлоқи тупроқ



0-30
30-46
46-63
63-87
87-105
105-135

0,984
0,693
0,252

0,073
0,045
0,021




0,264
0,113
0,118

1,11
1,07
0,64

9/2

Қадимдан суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқ

0-22
22-34
34-60
60-75
75-90
90-135

1,139
1,055
1,010

0,075
0,070
0,062




0,164
0,145
0,124

0,98
0,85
0,76

Қибрай тумани Зародин массиви

3/2

Суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлар

0-23
23-30
30-45
45-70
70-105

1,739
1,553
1,339

0,116
0,109
0,094




0,145
0,141
0,135

0,60
0,56
0,44

3/3

Суғориладиган ўтлоқи тупроқлар

0-29
29-45
45-60
60-80
80-100
100-135

0,745
0,725
0,720

0,052
0,050
0,023




0,136
0,123
0,109

0,64
0,56
0,52

3/4

Суғориладиган ўтлоқи тупроқлар

0-5
5-27
27-43
43-61
61-100
100-125

1,827
0,861
0,294

0,097
0,064
0,020




0,123
0,156
0,091

1,34
1,22
0,63

Паркент тумани Гулбоғ хўжалиги

12/1

Янгидан ўзлаштирилган тўқ тусли бўз тупроқлар

0-7
7-20
20-41
41-72
72-110
110-160

1,005
0,795
0,419

0,072
0,058
0,037




0,170
0,136
0,116

1,24
1,17
0,99

12/2

Янгидан суғориладиган тўқ тусли бўз тупроқлар

0-18
18-27
27-51
51-85
85-108
108-175

1,277
0,963
0,598

0,085
0,062
0,046




0,190
0,155
0,128

1,49
1,46
1,13

12/3

Суғориладиган
(30-35йил)
Тўқ тусли бўз тупроқ

0-25
25-34
34-52
52-70
70-92
92-120



1,155
0,891
0,620

0,081
0,077
0,053




0,179
0,143
0,111

1,45
1,41
1,30

12/4

Янгидан суғориладиган
(30-35йил)
Тўқ тусли бўз тупроқ

0-23
23-31
31-50
50-80
80-102
102-130



1,220
0,980
0,789

0,090
0,085
0,060




0,180
0,172
0,130

1,47
1,40
1,21

12/5

Суғориладиган тўқ тусли бўз тупроқлар

0-20
20-30
30-67
67-98
98-135

1,444
1,235
1,214

0,097
0,050
0,044




0,214
0,160
1,124

1,57
1.60
1,24

Ўрта Чирчиқ тумани Ким Пен Хва хўжалиги

7/1

Янгидан суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқлар

0-21
21-41
41-52
52-65

2,181
2,099
1,123

0,106
0,098
0,045




0,120
0,118
0,089

0,81
0,78
0,63

7/2

Янгидан суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқлар

0-17
17-26
26-38
38-49
49-63
63-74
74-95

2,195
2,111
0,439

0,103
0,097
0,033




0,132
0,125
0,128

0,84
0,80
0,77

7/3

Қадимдан суғориладиган ўтлоқи тупроқлар

0-22
22-40
40-51
51-87
87-120



2,090
0,314
0,272

0,103
0,029
0,024




0,150
0,132
0,136



0,77
0,73
0,73

Бўка тумани “Ачамайли”масиви

11/1

Қадимдан суғориладиган типик бўз тупроқ

0-30
30-65
65-85
85-110
110-150
150-170

0,819
0,357
0,693

0,056
0,029
0,045




0,188
0,165
0,171

1,27
1,10
1,22

11/2

Қадимдан суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқ

0-24
24-38
38-64
64-85
85-105
105-150



1,176
0,315
0,378

0,073
0,028
0,030




0,097
0,080
0,084

1,31
0,96
0,98

11/3

Қадимдан суғориладиган ўтлоқи тупроқ

0-30
30-42
42-55
55-78
78-105

1,449
1,325
1,201

0,103
0,103
0,097




0,164
0,150
0,123

0,85
0,77
0,60

Охангарон тумани “Охангарон” массиви

14/5

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-15
15-37
37-68
68-100
100-157

1,667
0,928
1,013

0,087
0,061
0,067




0,124
0,124
0,020

1,34
1,74
1,24

14/10

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-22
22-40
40-70
70-100
100-160

1,639
1,098
0,991

0,092
0,075
0,061




0,128
0,124
0,112

1,41
1,68
1,30

14/15

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-27
27-47
47-75
75-110
110-160

1,329
1,161
0,802

0,078
0,070
0,054




0,124
0,141
0,124

1,10
1,38
0,99

14/25

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-20
20-38
38-69
69-105
110-150

1,245
1,224
0,865

0,073
0,073
0,056




0,116
0,145
0,141

1,046
1,024
1,020

Бўстонлиқ тумани “Қўшқўрғон ”қишлоғи

13/1

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-18
18-31
31-54
54-90
90-130

2,321
1,688
0,971

0,136
0,109
0,070




0,156
0,136
0,123

1,04
0,85
0,77

13/5

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-5
5-15
15-45
45-78
78-170

1,941
1,941
1,076

0,123
0,116
0,072




0,141
0,123
0,109

0,98
0,81
0,69

13/10

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-8
8-20
20-50
50-80
80-160

1,878
1,962
0,844

0,116
0,123
0,056




0,150
0,145
0,129

0,98
0,85
0,77

13/15

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-7
7-19
19-50
50-85
85-116

0,970
0,854
0,836

0,125
0,115
0,061




0,158
0,142
0,132

0,95
0,87
0,80

13/20

Лалми тўқ тусли бўз тупроқлар

0-8
8-20
20-54
54-80
80-110
110-160

0,654
0,654
0,464

0,056
0,054
0,038




0,141
0,136
0,123



0,85
0,77
0,69

Бўстонлиқ тумани “Буручмулла ”қишлоғи

4/15

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-8
8-20
20-43
43-55
55-шағал

1,394
0,886
0,865

0,082
0,058
0,056




0,127
0,118
0114

0,77
0,73
0,64

Бўстонлиқ тумани “Сижжак ”қишлоғи

5/15

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-8
8-22
22-55
55-82
82-165

1,993
1,463
0,551

0,123
0,097
0,041




0,141
0,123
0,105

0,85
0,77
0,64

5/20

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-9
9-18
18-33
33-52
52-112

0,827
0,615
0,509

0,061
0,049
0,039




0,136
0,123
0,114

0,90
0,85
0,69

Охангарон тумани “Ертош”қишлоғи

15/5

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-6
6-18
18-35
35-52
52-72
72-100
100-150

0,950
0,654
0,391

0,064
0,048
0,042




0,100
0,097
0,099

1,10
0,99
0,77

15/10

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-8
8-22
22-53
53-90
90-115
115-180

1,985
1,358
0,952

0,199
0,082
0,074






0,173
0,156
0,123

1,15
0,83
0,54

15/15

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-7
7-14
14-39
39-110
140-180

2,870
1,751 0,612

0,218
0,097
0,044




0,188
0,136
0,114

1,17
1,02
0,99

15/20

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-8
8-18
18-42
42-105
105-200

3,313
3,165
3,271

0,232
0,218
0,218




0,224
0,188
0,176

1,02
0,84
0,63

15/25

Қўриқ тоғ жигарранг тупроқлар

0-5
5-16
16-38
38-73
73-140
140-200

3,524
3,249
3,355

0,270
0,244
0,246




0,216
0,184
0,184

1,08
1,02
0,99

Тупроқ профили бўйлаб умумий азот миқдорининг яқин чегараларда тебраниб туриши кузатилди, яъни баъзи ерларда унинг энг кўп миқдори ҳайдалма қатламда бўлиб 0,116 % га етган бўлса, бошқа бир ерда бу кўрсаткич 0,092-0,058 % атрофида бўлди. Тупроқ профили бўйлаб пастлаган сари умумий азот миқдорининг 0,078-0,034 % гача камайиши кузатилди. Уларнинг тупроқ профили бўйлаб тарқалиш миқдорига кўра тупроқдаги гумуснинг азотга бўлган нисбати устки ҳайдалма қатламда 9,8 % ни, қуйи қатламларда эса 2,5 % ни ташкил этаётганлигини таъкидлаш мумкин. Суғориладиган ўтлоқи тупроқларда умумий фосфорнинг профилнинг ҳайдалма қатламида 0,195-0,136 ҳамда калий миқдорининг эса 0,77-0,60 % атрофида бўлиши, шунингдек тупроқ кесмаси бўйлаб чуқурлашган сари ушбу элементлар миқдорининг маълум қонуният асосида камайиб бориши кузатилди.


Ҳудудда тарқалган ўтлоқи тупроқлардан сўнг гумус ва озуқа элементларининг миқдори бўйича суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқлар туради. Бу ерда гумус миқдорининг энг юқори кўрсаткичи 1,839 % га тенг бўлди, ва бу кўрсаткич профилнинг 60 см дан чуқурлашган қатламларида 0,773 % гача камайди. Азотнинг миқдори 0,109-0,062 % оралиғида бўлиб, унинг гумусга бўлган нисбати эса профил бўйлаб 9,7-6,5 атрофида тебраниб турди. Суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқлардаги фосфорнинг миқдори 0,168-0,155, калий эса 0,60-0,52 % га тенг бўлди.
Ҳудудда тарқалган суғориладиган тўқ тусли бўз тупроқларда гумус миқдори устки қатламда 1,010 % ни, ҳайдов ости ва қуйи қатламларда эса 0,904-0,715 % ни ташкил этди. Умумий азот миқдори 0,070-0,053, фосфор 0,145-0,136 ва калий эса 0,770-0,700 % атрофида эканлиги аниқланди. Таҳлиллар жараёнида суғориладиган тўқ тусли бўз тупроқларга қараганда лалми тўқ тусли бўз тупроқларда гумус ва азот миқдорининг сезиларли даражада юқорилиги кузатилди. Ўрганилган лалми тўқ тусли бўз тупроқларда гумус миқдори тупроқ профили бўйлаб катта чегараларда, яъни 1,553-0,311, азот эса 0,103-0,022 % оралиғида тебраниб турди. Ушбу тупроқлардаги фосфорнинг миқдори 0,141-0,114 ва калий эса 0,56-0,45 % атрофида бўлди.
Тоғ жигарранг тупроқлари ҳудуднинг баъзи суғориладиган ўтлоқи, бўз, типик бўз тупроқларига қараганда гумус ва озиқа элементларининг юқори миқдори билан характерланади. Тоғ жигарранг тупроқларидаги гумус ва озиқа элементларининг сезиларли даражада тўпланиши бу тупроқларда тупроқ ҳосил бўлиш жараёнлари жадал боришидан далолат беради. Тоғ жигарранг тупроқларида генетик қатламларни жойлашиш чегараларининг бир-бирига яқинлиги туфайли тупроқ профили бўйлаб гумус ва умумий озуқа элементлари тарқалиши бўйича улар орасида нисбатан катта фарқланиш кузатилмади. Ушбу тупроқларнинг юқори қатламларидаги гумуснинг миқдори 1,463-1,359 % ни ташкил этган бўлса, қуйи қатламлар томон ушбу кўрсаткичнинг аста-секин аввал 0, 968, кейин эса 0,711 ҳамда 0,376-0,334 % ларгача камайиши кузатилди. Умумий азот миқдори ҳам тупроқ профили бўйлаб гумусга мос равишда бир хил тартибда юқоридан пастга томон пасайиб бориши маълум бўлди (0,087-0,038 %). Шуни таъкидлаш жоизки ушбу тупроқлар суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқлардан ташқари қолган барча тупроқлардан умумий фосфор миқдорининг юқорилиги билан характерланди ва унинг миқдори 0,164-0,140 % атрофида бўлди. Шунингдек тадқиқотлар натижасида ушбу тупроқларда калий элементи миқдорининг барча ўрганилаётган тупроқлар орасида юқорилиги маълум бўлди, унинг миқдори 0,90-0,80 % га тенг бўлди.
Изланишлар давомида айниқса суғориладиган типик бўз тупроқларнинг органик модда ва асосий озиқа элементлари билан кам таъминланганлиги ва шунинг учун ҳам ўрганилаётган бошқа тупроқ типларига нисбатан унумдорлик даражаси пастлиги кузатилди. Бу ерда гумуснинг миқдори 0,722-0,133 % га тенг бўлди, шунга боғлиқ ҳолда умумий азот миқдори ҳам кам кўрсаткичларни берди ва 0,048-0,039 % ни ташкил этди.
Олинган натижаларга асосланган ҳолда ўрганилган ушбу тупроқларни гумус билан таъминланганлик даражаси бўйича қуйидаги гуруҳларга ажратишимиз мумкин: суғориладиган бўз, ўтлоқи, ботқоқ-ўтлоқи, лалми тўқ тусли бўз ҳамда тоғ жигарранг тупроқларни - гумус миқдори билан юқори таъминланган, суғориладиган тўқ тусли бўз тупроқларни – ўртача таъминланган ва ниҳоят суғориладиган типик бўз тупроқларни эса – гумус билан кам таъминланган тупроқлар гуруҳига мансуб. Умуман олганда, барча тупроқларда бир хил қонуният кузатилди, яъни гумус ва озуқа моддалари миқдорининг қуйи қатламлар томон камайиб бориши кузатилди, бу эса ўз навбатида ушбу тупроқларнинг турли физикавий, биологик хоссалари ҳамда ўсимлик қоплами билан боғлиқдир.













Download 0.56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling