Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я
Download 4.7 Mb. Pdf ko'rish
|
lFxnwJgxlws4RgQ0ECBRecjWJP0eJjFT9MRcTSlw
|
Каримов И. А.
Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йул и да. Т .6 .-Т ., 1998. - Б.51-62. - 206 - стон ҳақида нохуш тасаввурларни ю зага келтириш и ёки м ам - л акати м и зн и м ож аролар гирдобига торти ш и мумкин. Д и н и й э к с тр е м и зм н и н г я н а б и р хусуси ятлари дан б и р и ш ундаки, у и ж тим оий онгда д и н н и б ар ч а и қтисодий, с и ё сий ва халқаро муаммолар ҳамда зи д д и ятларн и ҳал қи л и ш - н и н г универсал воситасидир деган нотўғри тасаввурни қарор т о п ти р и ш и м ум кин. Аслида, д и н и й д ун ёқараш д у н ёви й л и к ёки атеи зм каб и б о р л и қн и акс этти р у вч и ғоялар т и з и м и н и н г тар к и б и й қисм идир. М асалан , д у н ё в и й л и к д и н и й л и к ёки д аҳ р и й ли к н и инкор этм айди, я ъ н и у д и н и й л и к ва даҳ- р и й л и к орал и ғи да ж ойлаш ган м аъ н ави й -м ад ан и й ҳолатдир. Д и н ҳам ўз навбатида умуммиллий м аданий ю ксалиш йўли- да д у н ёви й д авл ат билан самарали ҳ ам к о р л и к қилиш и м ум кин. Ф и к р и м и зн и н г исботи си ф ати д а А м ир Темур даврида ислом д и н и н и н г м арказлаш ган давл ат ту зи ш учун кураш ув- чи кучларни ж ипслаш тирувчи восита вази ф аси н и б аж арган - л и ги н и , си ёси й барқарорлик, и ж ти м о и й тотувли к ва тар ақ- қиётга хизм ат қилганлигини м исол кел ти р и ш и м и з м ум кин. Д и н н и н г иж тимоий тараққиёт йўлидаги ф аолиятига анъана- ви й л и к ва ақидап арасгли к тараф дорлари тўсқинлик қилади. Агар диндаги зам онавийли к ва ан ъ ан ави й л и к тараф дорлари ж ам и ят ва давлат манф аатлари йўлида ўзаро муросага кела олм асалар мавжуд зиддиятлар к о н ф е сс и я доирасидан ч и қа- ди, иж гим оий туе олади. Ш у вақгдан бош л аб мазкур зидаи.- ятлар ж ам ият ва давлат учун таҳдид солувчи кучга айланади. А срий м устам лакачилик чангали ва тутқунликдан қутул- ган ёки ўз м устақил йўлини ти к л аш йўлида турган давлатлар учун д и н и й экстрем и зм ўта хавф ли кучга ай л ан д и . Д и н и й э к с т р е м и зм н и н г м утаассибликни ў зи га қурол қи л и б олган ф у н д а м ен та л и ст и к , терр о р ч и л и к т а ш к и л о т л а р и . то м о н и д а н бундай м ам лакатларга экспорт қи л и н и ш и хавф и кучайди. 1998 йилда Н а м а н ган вилояти даги О та В али хон м аеж идида ин қурган ай ри м «ислом р аҳн ам олари »н и н г ки рди корлари ҳам ф и к р и м и зн и н г б и р исботидир. Н ам ан го н и й тахаллуси ни о л ган Ж ум а Х ўж аев п о к и с то н л и к м у \о ж и р А м ж ет Али т а ъ сирида Ф а р ғо н а водийсида ислом эк с т р е м и зм и н и н г аш ад дий о қи м и — ваҳҳобийликни кенг тарғи б қилди. - 207 - М аълумки, ваҳҳобийлик XVIII асрнинг охирларида М ар казий А рабистоннинг Н ажд воҳасида юзага келган. Араблар- н инг Т уркия истибдодига қарш и кураш и, ж ам и ятн и модер- низациялаш тириш ва анъан ави й ли кн и саклаб қолиш тараф д орлари уртасидаги р ако б ат, д и н и й таълим отда авли ёларга сиғиниш ақи д аси н и н г кенг ёйилиш ига тўсқи н ли к мазкур д и ний-си ёси й оқим ни юзага келиш ининг асосий сабаблари эди. В аҳҳобийлар ислом ни М уҳаммад пайғамбар даври даги асл ҳолатига қайтариш , уни сохта авлиёлардан халос қи л и ш м ақ- садида О ллоҳ ва и н со н ўртасидаги во си тач и -р уҳ он и й л арга қарш и ч и қ қ а н л ар , м уқаддас м озорлар ва авл и ёл ар га си ғи - ни ш н и и н ко р қилганлар. М усулм онларнинг б о й л и к к а ҳад- дан о р ти қ ихлос қўйиш лари , спиртли и ч и м л и кл арн и истеъ мол қи л и ш л ар и , наш а ва сигарета чеки ш лари , м усиқа, те атр ва р ассо м ч и л и к би л ан ш уғулланиш лари, б ад и и й завқ- ш авқ о л иш лари кечирилм ае гу н о ҳ д еб эълон қ и л к .ь а н . Ҳ озирги даврда ваҳҳобийлик Саудия А рабистонида рас мий тан олинган оқим бўлса-да, илгариги м уросаси зли к ху сусияти б ир қадар мўътадиллаш уви билан алм аш ган. Зеро, А рабистондаги муқаддас қадам ж олар қайта ти к лан ган ва д ав лат том он и д ан муҳофаза қилинм оқда. Л еки н улар и сл ом н и н г назорагида бўлган давлат тузиш , унинг иж тим оий хаётга таъ си р и н и кучсизлантирувчи ҳар қандай я н ги л и к л а р га кдрш и м ам лакат ичкарисида ва халқаро миқёсда кураш м ақсадидан воз кечмаганлар. Ў збеки сто н да ў р н аш и б олган ваҳҳ о б и й л арн и н г маш ъум реж аси халқни мавжуд тузумга қарш и қўзғатиб, ж иҳод, яъни даҳрийларга қарш и уруш га даъват этиш ва келаж акда ислом д авлатини ёки с о б и қ Қ ўқон хонлигини қайта ти к л аш эди. В аҳҳобийлик экстр ем и сти к оқим идагилар бу м ақсад л ари н и ам алга ош и ри ш учун «И слом лаш карлари» ва «Адолат» ую ш - м аларини таш ки л этганлар. 1991 — 1992 йилларда Н ам ан ган в и л о яти д а «О тавалихон» ж ом е м асж идида А бдулла Ў таев, Тоҳир Й ўлдош ев б ош чилигида 100—200 киш идан и борат гуруҳ тузилган. «Адолат» ҳаракаги ф аоллари м аҳаллаларда кўнгил- ли назоратчилар гуру^ларини таш кил этанлар. Г уру\лар а ъ зо лари кечки пайт м аҳалласидан таш қарида юрган одам ларн и 208 - тўхтатиб с ў р о қ қи л и ш , мает к и ш и л а р н и масжид олдидаги устунларга боғлаш усулларини қўллаган. 1992 йил м ар т-а п рель о й л ар и д а уларнинг н о қон ун и й ф аоли яти тугатилган. В аҳҳобийлик экстрем истик м азҳабининг ай н ан Ф арғон а ви лояти да ф аоллаш уви ҳар б и й -си ёси й ва ҳарб и й -стратеги к аҳамиятга эга бўлиб, у муайян ж уғроф ий-сиёсий мақсадларга б ўйсу н ди р и л ган эди. Алоҳида таъ ки д лаш ж ои зки , Ф ар ғо н а водийси уч қўш ни давлатни бирлаш тирувчи ҳудуд. Ф арғона ва Н ам анган вилоятлари эса Тож икистон ва Қирғизистон билан чегарадош . Тож икистонда бўлиб ўтган биродаркуш лик уруши оқибатларига ҳозирги даврда ҳам тў л и қ барҳам берилгани йўқ. Бундай вази ятл ар н и н г барчаси улар учун ўзлари н и н г ж и р- канч м ақсадларини амалга ош и ри ш да қўл келган. Ў збекистонга ноқопуний суқилиб кириб, ф или али н и таш кил этган д и н и й экстрем истик ва ф ундам ен тали стик таш ки - лотлардан ян а бири — «Ҳ избут-таҳрир ал-исломий» (И слом озодлик партияси). Партия 1953 йил Ф аластинда пайдо бўлган. Унга ш айх Т ақийиддин Н абаҳоний (1909-1979) асос солган. Т аш килот ф илиалларинин г асосий қисм и Ғарбий Европа дав латларида ф ао л и ят олиб боради. Ш а р қ мамлакатлари М иср, И ордания, Тунис, Қувайт ва Т уркияда бундай ҳаракатлар ай- ниқса кенг тарқалган. Т аш килот расм и й давлат ҳукуматини тўнтариш йўли билан ислом д а в л а ти н и ўрнатиш га ҳаракат қилади. М авж уд ислом давлатларини эса халифат икн и қайта тиклаш ор қал и бирлаш тириш га даъват этади. Т аш ки л от ваҳҳобийлардан ф ар қли ўлароқ, кураш нинг э к с трем изм , тер ро ри зм усулларига н и сбатан ғоявий, м аф ку ра вий воситаларини афзат кўради. Л ек и н Ў збекистонда унинг содир этган бомба террорчилиги ам алиётлари, 2005 йил 12— 13 май кунларидаги А ндижондаги х ун резли клар кураш усул лари ж иҳатидан ваҳҳобийларга жуда я қ и н туриш ини кўрсат- ди. Қ айд эти ш лозим ки, ваҳҳобийлар таш килотларига нисба тан ҳизбутчилар яш ирин иш оли б б о р и ш усулларини жуда пухта эгаллаганлар ва улардан хавф лироқ. Т аш килот таркибий жиҳатдан пирам ида шаклида тузилган бўлиб, унинг аъзолари 4 - 5 киш идан иборат «ҳа 1 қа»ни таш ки л этади ва «дорислар» деб аталадилар. Ҳ алқанинг раҳбари «мушриф» ҳафтада ками- - 209 - да бир м арта таълим маш ғулотини ўтказади. Д орислар бир- бирларини ф ақ ат исми ёки тахаллуси орқали биладилар. Т аш - килотга аъзо бўлаётган номзод унинг ф аолияти ҳакддаги маъ лумотларни си р сакутш и тў ф и с и д а қасам ичади. М интақавий раҳбарлар — мутамад таш килотнинг умумий раҳнамоси, яъни амир том он и д ан белгиланади. М утамад вилоят миқёсида иш лайдиган масъул ва туманда иш олиб борадиган мусоидга раҳ- барлик кдлади. Т аш килот аъзоси ўз д аром ади н и н г 5—20% м и қ- дорида с о л и қ тўлаб туриш и лозим. «Ҳ избут-таҳрир ал-ислом ий» таш ки л о ти ўзи н и н г асл м ақ- садини н и қо б л аш га интилади. Ш у н и н г учун Ғарбий Е вропа д аалатларида ф ао л и ят кўрсатаётган ун и н г айрим та ш к и л о т лари о ч и қ иш олиб борадилар. Л ек и н у н и н г м ақсади қонун доирасида иш олиб борувчи ж ам оат таш ки л оти дан кески н ф ар қ қ и л и ш и н и кўрсатади. Т а ш к и л о тн и н г м ақсади қуйида- гилардан ибрат: —ти н ч , о со й и ш та давлатда ф уқаролар уруш ини бош лаш ; —м ам л ак атн и н г иқтисодий ф ао л и я ти н и издан ч и қари ш ; —м иллатлар ва динлараро н и зол ар н и келтириб ч и қари ш ; —м ам лакатга қурол-аслаҳа ва н арко ти к м оддаларни олиб кири б, ф у қ ар о л ар н и н г тинч ҳаётига рахна солиш ; —м устакдл давлатни қурол-аслаҳа и ш лаб чиқарувчи хо риж ий м ам лакатларга қарам к д л и ш 1. Д ав лати м и з раҳбарини н г зи й ракл и ги ва ҳуш ёрлиги ту ф а й ли в а \\о б и й л а р , ҳизбутчилар, а к р о м и й л а р си н гар и д и н и й э к с тр е м и ст и к ва ф ундам ен тали сти к таш к и л о тл ар н и н г ф а о лияти узок, давом этмади. 1992 йи лда уларга зарба берилди. Бирок, б у н д ай т а ш к и л о т л а р н и н г а й р и м й ў л б о ш ч и л а р и — Ж ума Хўж аев (Н ам ан гон и й ), Тоҳир Й ўлдош ев кабилар Т о ж и кистон ва П окистонга қараб қочганлар. ва хориж лик ж ан г- гари ислом экстрем истлари том он и дан қўллаб-қувват.панган- лар. Ж ум а Й ўлдош евга «Н амангон» ҳарбий батальон и н и ту зиш ва 400 га я к д н ж ан ггариларни тайёрлаш учун ш ароит яратиб б ери лган . П окистонга қочган ж и н оятчи Тоҳир Й ўлдо- ш евни эса «толибон» ҳар акати н и н г бошликутари ўз ҳ и м оя- Download 4.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|