Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

1 
Қаранг: Йўлдоиссўжаев Ҳ. ва бошқ. Диншунослик: Маърузалар мат­
ни. - Т., 2000. - Б.38.
76 -

---

«Зардуш тийлик» атам аси м азкур д и н га нисбатан Ўрта а с р ­
лардан бош лаб қўлланилган. Зер о , Зардуш тнинг д и н и й таъ ­
л и м отни иш лаб ч и қиш даги б еқи ёс хизм атлари инобатга о л и н ­
ган бўлса керак. Бунгача у М азда Я сн а, яън и м утлақ оқил 
зотга сиғиниш деб атал ган 1.
Д и н и й ривоятларга кўра, Зардуш т одамларни янги динга 
даъват қи л и ш ф ао л и яти н и бош лаш дан олдин ибодатхонада 
коҳинлик хизматини баж арган ва қ и р қ ёш ида илоҳий ҳақиқатга 
эриш ган. Зардуш т кунларнинг бирида (эрта тон г палласида) 
м уқаддас и ч и м л и к «ҳаома» (ҳуш ёрли к, ти й р ак л и к бахш ида 
этувчи мукдлдас ичим лик)ни тайёрлаш мақсадида дарёдан сув 
олиш учун келган. Бу ерда унга унга п орлоқ хилқат ~ Вахума- 
на кўринган. Вахуманадан таралиб турган нурдан Зардуш т соя 
таш лам аган . П о р л о қ хилқат уни ортидан эргаш ти ри б, худо 
Аҳура М азданинг (Авестода Аҳуро М аздоҳ - кддимги ф орс 
тилидан сўзма-сўз тарж им аси — о қи л, дониш м анд худо деган 
м аъ н о н и англатади) олди га о л и б борган. Аҳура М азда уни 
одам ларга иЛоҳий ҳақиқатни еткази ш и учун тан лаганини маъ­
лум қилган. Ш у вақгдан у худо Аҳура Мазда ҳикм атларини 
ёйувчи вакил, яъни пайғам барлик (эзгулик ҳақида дарак бе­
рувчи ки ш и ) ф ао л и яти н и б о ш л ага н 2. Л екин аввалида З ар ­
душ тнинг даъваткорлик ф аоли яти м уваф ф ақиятсиз чиққан. Ўз 
ю ртида м уваф ф ақиятсизликка учраган Зардушт мақсадига эр и ­
ш и ш учун -ватанини та р к эти ш га мажбур бўлган. Қ ўш ни Б ақ- 
три я давлатида Зардуш тга ом ад кулиб боқкдн. Б ақгрия мали- 
каси Хутоса ва Ш о \ Виш таспа зардуш тийликни қабул қил- 
ганлар. У Б ақгри янинг давлат д и н и сифатида тан олинган.
З ард у ш ти й л и кн и н г Ш а р қ м ам лакатларида кенг ё й и л и ш и
А ҳм онийлар и м п ерияси давр и га тўғри келади. М илоддан ав­
валги VI асрда А ҳм онийлар ш оҳи К ам б и з. зардуш тийликни 
давлат д и н и деб эълон қилган. Бу воқеа мазкур д и н н и н г бу­
тун им п ер и я ҳудудига ё й и л и ш и га ш арт-ш ар ои т яратган. Д и ­
ни й таъ лим от янада р и вож лан ти рган . Д и н и й маросим ва урф - 
одатларни иш лаб ч и қи ш ж араён и якунланган.