Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

1 Авесто: Яшт ют>би / М. Исҳрқов таржимаси. - Т., 2001. — Б.36.
2 АсқаровЛ. Ўзбекисгон тарихи. — Т., 1994. — Б. 105.
77 -

---

Зардуш тийлик таълимоти асослари муҳаддас Авесто (кадим­
ги ф орс тилида — ўрнатилган, қатьий кдлиб белгиланган қонун- 
қоидалар деган маъноларни англатади) тўпламида баён килин­
ган. Авесто матнини туплаш иш лари тахминан 2700 йил олдин 
бош ланган. Т ўплам ниғ" матни дастлаб мидия, бақгри я, сўғди- 
ёна тилларида ёзилганлиги тахмин қилинмокда. М илоддан ав­
валги IV асрда тўплам ни тузиш иш лари якун л ан ган , л еки н
матнига қўшимчалар киритиш асрлар ош а давом этган. Ш у боис 
Авесто биз учун ўзига хос йилнома вазиф асини ўгайди.
Б изгача етиб келган А весто м атн л ар и н и н г э н г қадим ги 
қўлёзм алари м илодий III—IV асрларда дастхат қ и л и н ган . Ш у­
н и н гд ек, Э ро н ва Ҳ инди стон да ҳозирги зард уш ти й л ар ж а- 
м оаларида қўлланиладиган муқаддас тў п л ам н и н г м атн лари - 
дан ҳам ф ойдаланилган. Зардуш ти й ли кка эъти қод қиладиган 
ҳар қайси элат ёки м иллат Авестога қўш и м чалар ки ри тган - 
л ари сабабли м атнларда таф овутлар бўлиш и му ким. Европа 
о л и м л ари тарж им а қилган муқаддас тў п л ам н и н г нусхалари 
асосан Ҳ индистондаги зардуш тийлар ж ам оаларида са^л ан и б
қолган нусхаларидир.
Т арихий м анбаларда қайд эти ли ш и га кўра, А ҳм онийлар 
им периясини ва М арказий О сиёнинг бир қисм ини босиб ол­
ган македониялик И скандар Зулқдрнайн (милоддан аввалги 334— 
327 йиллар) 12 м инг букр терисига ёзилган А вестонинг нодир 
нусхасини қўлга киритган. М атнлар И скандарда катга қизи- 
қиш уйротган. Ш у боис унинг бир қисмини грек тилига таржи­
ма қилдирган. Таржима қилинмаган матннинг катта қисми эса 
йўқ қилинган. Л екин Авесто м атнининг кенг кўламда йўқ қили- 
ниш и исломнинг ёйилиш и давридан бош ланган.
Авесто 21 қисм (наск)дан иборат тўплам бўлиб, бизга қадар 
у н и н г тўртта қисм и етиб келган: «Вандидот», «Ясна», «Висп- 
рат», «Яшт» н а с к л ар и 1.
Я сн а наски худоларга ҳамду сан о, м унож от ва қурбон ли к 
қилиш дуоларидан тузилган. У нинг матни 72 бобга булинган 
бўлиб, бизгача тў л и қ етиб келмаган. З ар д у ш тн и н г ш еърий 
услубда ёзган хатном а (гот)лари 17 боб ҳаж мда шу қисмга 
ки р и ти л ган .