Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

\индуийлик нук,- 
таи назаридан қараганда, Б рахманинг табиат ва оламлар учун 
қилган хизм ати узга бош худоларникидан катта деб ҳисоб- 
лан м аган . Брахм анинг одам ларн и н г кундалик ҳаётида зарур 
булган б о ш қ а вазиф алари йўқлиги сабабли диндорлар ҳам унга 
наж от сўраб мурожаат қилм айди, Брахманинг ш арафига ба- 
ғиш ланган дин и й маросим ва ибодатлар \а м ўтказилмайди.
Ҳ и н д у и й л и к н и н г бош худолари қаторида и кки н ч и худо 
Ш и ва ҳисобланади. Ш ива — вайрон қилувчи худо, санъат ва 
били м , а й ш -и ш р а т ва и ш қи й саргузаш тлар ҳом ийси; қаётий 
кучлар, э р к а к л и к ибтидоси ва табиат сти хи яси н и н г ти м со ­
ли. У таб и а т кучлари каби зиддиятли худо. Ш ива одамларга 
ё м о н л и к қ и л и б , у н и н г о қ и б а тл а р и н и ўзи б а р тар аф эгади , 
чорвага ҳо м и й л и к қилади ёки уларга зиён етказади.
Ш и в а н и н г зиддиятли моҳияти ун и н г қи ёф аси н и тасвир- 
л аш д а ҳам нам оён бўлади. У нинг пеш онасида учинчи, яъни 
вай р о н қи лувчи кўзи б о р , л е к и н ай н ан шу кўзи б и л ан у 
од ам лар кўра олм айдиган нарсаларн и кўради. Ш и ва танаси
- 106 -

---

атрофида илонлар ва буйнида одамларнинг бош суяклари 
осилиб турган ҳолатда тасвирланади. Ёвуз руҳлар у билан 
доимо бирга юралилар.
Шива кўпинча муроқрба (кишининг онги, ҳис-туйғула- 
ри, сезгилари, жисмоний фаоллиги кабиларни сўндириши 
ва назорат қилишига ёрдам берадиган амалиёт, усул ва машқ- 
лар тизими) билан шуғулланаётган йог қиёфасида тасвир­
ланади. У медитациядан рақсга тушувчи худо ҳолатига ўтиши 
мумкин. Рақс учун кўнгилхушлик воситаси эмас. Шива рақр 
орқали дунёларни ва ҳаётий кучларни яратади, бугун олам­
нинг \аракат тартибини белгилайди ва уни вайрон қилади.