Ўзбекистон Республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги

Chorvachilikda qurilishlari oralig‘idagi masofalar

1- jadval

Yong‘inga qarshi oraliq masofalar

Qurilishning yong‘inga qarshi turish darajasi	Qurilishlarniig yong‘inga qarshi turish darajasiga nisbatan oraliq masofalari, m
	Yonmaydigan	Qiyin yonadigan	YOnadigan
Yonmaydigan	10	12	16
Qiyin yonadigan	12	18	25
Yonadigan	16	25	80

2 - jadval

Zooveterinariya oraliqlari, m

Qurilishlar	Sigir­xona	Buzoq- xona	Cho‘chqa xona	Qo‘y xona	Parranda-xona	Sut bloki
Sigirxona	YOQOM	30	150	150	200	YOQOM
Buzoqxona	30	YOQOM	150	150	200	YOQOM
Cho‘chqaxona	150	150	YOQOM	150	200	150
Qo‘yxona	150	150	150	YOQOM	200	150
Parrandaxona	200	200	200	200	YOQOM	200
Go‘ng saqlagich	50	50	50	50	80	50

Eslatma: YOQOM – Yong‘inga qarshi oraliq masofa

3.2. Fermada poda tarkibi, yillik ozuqa sarfi, asosiy va yordamchi xonalar, qurilishlarni tanlash, ozuqa saqlagichlar sig‘imi va sonini aniqlash bilan ferma bosh rejasini ishlab chiqish
3.2.1. Fermada poda tarkibi.
Berilgan: Mollar bosh soni: sog‘in sigirlar - 490.

Chorvador fermer xo‘jaligini tashkil etish uchun asosiy kriteriyalardan biri da’vogar kamida 30 shartli molga ega bo‘lishi kerak.

Shu sababli chorvachilik fermasida poda tarkibini 490 bosh sog‘in sigirga moslab aniqlaymiz [4;5]

3-jadval

Fermada poda tarkibi

№	Mollar turlari	Poda tarkibi
		%	Bosh
1.	Sog‘in sigirlar	50	490
2.	Bir yoshdan katta buzoqlar	30	294
3.	Bir yoshdan kichik buzoqlar	20	196

1.2.2. Yillik ozuqa sarfi

Yillik ozuqa sarfi (qish fasli uchun) chorvachilik fermasidagi poda tarkibi bo‘yicha har bir turdagi chorva moli uchun tuzilib, bosh sonlariga ko‘paytirilib, so‘ng umumiy jamlanib topiladi.

Chorva mollari turlari bo‘yicha ularning to‘yimli moddalarga bo‘lgan talabi tavsiya va ko‘rsatmalardan olinadi [2; 3].

4-jadval

Mollar turlari va ularning to‘yimli

moddalarga bo‘lgan talabi

Mollar turlari	Bosh soni	Tirik vazni, kg	To‘yimli moddalarga bo‘lgan talabi
			Ozuqa birligi, kg	Hazm bo‘ladi. protein, g
1. Sigirlar	490	460	10	980
2. Bir yoshdan katta buzoqlar (16-24 oy)	294	260	4,8	475
3. Bir yoshdan kichik buzoqlar (6-15 oy)	196	120	3,3	370

5- jadval

Xo‘jalikda bor ozuqalar va ularning to‘yimdorligi

Ozuqa turlari	Ozuqa nomlari	1 kg ozuqa to‘yimdorligi
		Ozuqa birligi, kg	Hazm bo‘ladigan protein, g
1. Tabiy pichanlar	Yontoq (gullaganda) Makkajuhori poyasi	0,26 0,51	68 112
2. Sersuv shirali oziqalar	Oq juhori silosi-o’rtacha Yarim shakarli lavlagi	0,22 0,15	11 14
3.Kansentirad	Arpa doni chiqindilari Non chiqindilari	1,12 0,94	89 73

Qora mollarga ozuqalarning sutkalik berilishining taxminiy me’yori:

1. 
   Sog‘in sigirlar uchun (100 kg tirik vazniga): dag‘al-2…2,5 kg, sersuv-shirali ozuqalar: silos-4…6 kg, ildiz-mevali-3…4 kg, em ozuqalar-bir litr sut berishga-100…300 g. Somon to‘yimdorligi bo‘yicha dag‘al ozuqalarning 1/3 qismini tashkil qilish kerak.
   
2. 
   Sog‘ilmaydigan bug‘oz sigirlar uchun (100 kg tirik vazniga): dag‘al-2,5…3 kg; ildiz-mevali-4…5 kg, silos-3…4 kg; em oziqalar-kerakligicha ratsionini to‘ldirish uchun.
   
3. 
   7-12 oylik buzoqlar uchun: pichan va sersuv-shirali oziqalar –65-70 %; emlar-25-35 %. Somon berilmaydi.
   
4. 
   Bir yoshdan katta buzoqlar uchun: pichan va sersuv-shirali ozuqalar 85-90 %; emlar-10…15 %. Somonni iloji boricha kamroq berish kerak. Yosh mollar uchun 100 kg tirik vazniga dag‘al va sersuv-shirali ozuqalar sog‘ilmaydigan bo‘g‘oz sigirlarnikiga o‘xshash bo‘ladi.
   
5. 
   Buqalar uchun: sifatli pichan-10…15 kg (jami); sersuv-shirali ozuqalar-100 kg tirik vazniga 1…2 kg; oqsili ko‘p emlar zarurligiga qarab. Osh tuzi-qora mollar uchun 100 kg tirik vazniga-5 kg/yil.
   

Ozuqa ratsionini tuzish

1. 
   Qora mollar va otlar uchun ozuqa berilishi dag‘al ozuqalar bo‘yicha aniqlaniladi.
   
2. 
   Keyin sersuv-shirali ozuqalar bo‘yicha aniqlaniladi.
   
3. 
   Dag‘al va sersuv-shirali ozuqalar to‘yimdorligi bo‘yicha jami chiqarilib bir molga bo‘lgan me’yori bilan solishtiriladi.
   
4. 
   To‘yimli moddalar bo‘yicha farqni emlar bilan to‘ldirish kerak.
   

Agar ratsion me’yordan ozuqa birligida ± 0,1 kg va hazm bo‘ladigan protein bo‘yicha ± 100 g orasida farq qilsa ratsion to‘g‘ri tuzilgan hisoblanadi.

Misol:

460 kg og‘irlikdagi sigirning to‘yimli moddalarga bo‘lgan talabi 10 kg ozuqa birligi, tarkibida 980 g hazm bo‘ladigan protein bo‘lishi kerak (5- jadval). Xo‘jalikdagi bor ozuqalarni bilgan holda (6-jadval) ozuqalar ratsioni tuzishga kirishamiz.

Tuzilgan ratsion 10,11 ozuqa birligi 983 g hazm bo‘ladigan proteinni tashkil qiladi, yoki to‘g‘ri tuzilgan. Ratsionni jadvalga tushiramiz.

6-jadval

Sog‘in sigirlar ratsioni (og‘irligi 460 kg)

Ozuqa nomlari	Sutkalik berilishi, kg	To‘yimli moddalarga bo‘lgan talabi
		Ozuqa birligi, kg	Hazm bo‘ladigan protein, g
Yontoq (gullaganda	7	1,82	476
Makkajuhori poyasi	4	2,0	448
Oq juhori silosi-o’rtacha	3	0,66	33
Yarim shakarli lavlagi	3	0,45	42
Arpa doni chiqindilari	2	2,24	178
Non chiqindilari	3	2,82	219
Jami		10,03	920
Me’yor bo‘yicha		10	980
Farqi ±		0,03	60

Eslatma: Xuddi shunday qilib mollarning boshqa turlariga ham tuziladi va umumiy jadvalga (9-jadval) tushiriladi

7-jadval

Bir yoshdan katta buzoqlar uchun ozuqa ratsioni

Ozuqalar nomlari	Sutkalik berilishi, kg	To‘yimdorligi
		Ozuqa birligi	Hazm bo‘ladigan protein
Yontoq (gullaganda	1,5	0,39	102
Makkajuhori poyasi	2	1,02	224
Oq juhori silosi-o’rtacha	4	0,88	44
Yarim shakarli lavlagi	3	0,45	21
Arpa doni chiqindilari	1	1,12	89
Non chiqindilari	1	0,94	73
Jami		4,80	553
Me’yor bo‘yicha		4,8	475
Farqi*		0	78

8-jadval

Bir yoshdan kichik buzoqlar uchun ozuqa ratsioni

Ozuqalar nomlari	Sutkalik berilishi, kg	To‘yimdorligi
		Ozuqa birligi	Hazm bo‘ladigan protein
Yontoq (gullaganda	3	0,78	204
Makkajuhori poyasi	2	1,0	224
Oq juhori silosi-o’rtacha	-	-	-
Yarim shakarli lavlagi	1	0,15	14
Arpa doni chiqindilari	0,4	0,45	35,6
Non chiqindilari	1	0,94	73
Jami		3,34	347
Me’yor bo‘yicha		3,3	370
Farqi*		0,04	23

9 – jadval