Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазилиги

ХУЛОСА

Ўзбекистонда пул-кредит сиёсати масалаларига бағишланган магистрлик курс иши натижаларини умумлаштириш қуйидаги хулосаларга келиш ва таклифлар ишлаб чиқиш имконини берди:

1. 
   Пул-кредит сиёсатининг асосий жиҳатларидан бири бўлиб - пул-кредит ва валюта сиёсатининг бирлиги ҳисобланади. Марказий банк миллий пул бирлигининг ички барқарорлигини таъминлашда тўхтамаслигининг асосий сабаби валюта сотиб олиши ва сотишини бевосита банк тизимининг ликвидлилигида намоён бўлиши ва унинг эмиссия билан боғлиқлигидир.
   
2. 
   Марказий банкларнинг бош мақсади бўлиб - миллий валюта барқарорлигини таъминлаш ҳисобланади. Марказий банк даромад (фойда) олиш мақсадида фаолият юритмайди. Марказий банк банклар банки ҳисобланади. Шу жиҳатдан, у тижорат банкларини барқарор фаолият юритишлари учун фақатгина назорат қилувчи ва тартибга солувчи орган сифатида қатнашмайди. Балки, шу билан бирга Марказий банк тижорат банклари учун охирги кредитор бўлиб ҳисобланади.
   
3. 
   Марказий банк пул-кредит сиёсатини амалга ошириши учун етарли даражада иқтисодий ва ҳуқуқий асосларига эга бўлиши керак:
   

• 
  Марказий банк учун Марказий банк тугрисидаги Конун доимо устувор булиши лозим. Бошка Хукуматнинг бирор конун ва карори унинг фаолиятида бирламчи ахамиятга эга эмаслиги аник белгиланиши лозим;
  
• 
  Марказий банк етарли даражада олтин-валюта резервларига эга бўлиши керак;
  
• 
  Марказий банкка пул-кредит сиёсатини амалга ошириш тартибини белгилаб берувчи қонуний ва бир қатор зарурий меъёрий ҳужжатларнинг мавжудлиги.
  

1. 
   Курс ишини татқиқ этиш жараёнида Марказий банкнинг кайта молиялаштириш сиёсатида фоиз ставкасини белгилашнинг халкаро андозасини, яъни хисоб ставкасини ва ломбард ставкасини жорий килиш зарурлиги намоён бўлди. Республика банк тизимида депозитлар учун берилаётган фоиз ставкаларини ўртача тортилганини хисоблаш учун ЛИБОР каби фоиз ставкасини амалиётда қўллаш миллий валютани барқарорлигини таъминлаш учун экспорт салохиятини янада ошишига олиб келади.
   
2. 
   Қайта молиялаштириш операцияларини кенгайтириш орқали монетар сиёсатнинг ушбу воситасининг самарадорлигини ошириш лозим. Иқтисодиёт субъектларининг инвестиция қарорларини қабул қилиш учун индикатор сифатида қайта молиялаштириш аҳамиятини ошириш лозим. Тижорат банклари кредит потенциалини ошириш учун мажбурий захиралар меъёрини пасайтириш лозим. Банклар ўртасида тенг имконият яратиш мақсадида мажбурий захиралар меъёрини ҳисоблаш усулини такомиллаштириш лозим.
   

10.Нақд пулсиз ҳисоб-китоб шаклларини ривожлантириш орқали муомаладаги пул массасининг нақд пул (банкнота)лар ҳажмини қисқартиришга эришиш зарур; Нақд пуллик ва нақд пулсиз оборотлар ўртасидаги сунъий фарқлиликни йўқотиш керак.
11.Фоиз ставкаси (расмий ҳисоб ставкаси, ставкалар чегараси, қайта молиялаштиришдаги жарима ставкалари, резерв талаблари орқали) сиёсати орқали ялпи пул массасини тартибга солиш тизимини киритиш керак.
12.Марказий банкни фақат Олий Мажлисга ҳисоб беришлигини қонундан биламиз, лекин, қонунчиликда Марказий банк томонидан давлатнинг кредитлаш чегарасини аниқ белгилаб қўйиш лозим. Акс ҳолда пул-кредит соҳасини тартибга солишда етарли даражадаги самарага эришиб бўлмайди;
13.Хукумат бутун банк тизимини тартибга солиш учун ўз таъсирини камайтирган ҳолда Марказий банкка етарли ваколатлардан ва инструментлардан фойдаланиши учун барча имкониятларни яратиши керак. Яъни, иқтисодиётни эркинлаштиришни янада жадаллаштириш лозим.