Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ал-хоразмий номидаги

Аналитик ёндошиш методи, яoни енгиллаштирилган шароитда ва 
тезликда ҳаракатларни алоҳида ажратиб олиб тезликни ривожлантириш ҳам 
яхши натижалар беради. 
Сенсамотор методидан ҳам фойдаланилади (С.П. Геллер-штейн 1958). 
Унда интервал вақтини фарқлай олиш қобилия-тини ошириш учун 
сигналларга реакция қилиш тезлигини ошириш машқ қилинади. 
Мактабдаги жисмоний маданият дарсларида реакция қилиш вақтини 
олдиндан шартлашилган турли-туман сигнал-ларга реакция қилишни талаб 
қилувчи (масалан, тўхталишлар билан бажариладиган эркин югуришлар ёки 
ўқитувчи сигнали, буйруги билан югуриш йўналишини ўзгартириш) 
машқларни ёрдамида ривожлантирилади. Спорт ўйинлари реакция қила 
олиш ва уни тарбиялайдиган энг яхши воситадир. 
 
1.6. Эгилувчанлик ва уни ривожлантириш усулияти 
Эгилувчанлик 
– 
жисмоний 
фазилат 
бўлиб, 
ҳаракат 
таянч 
аппаратларининг морфофункционал хусусиятлари демакдир. Бу хусусиятлар 
шу аппарат звеноларининг ҳаракатчанлиги, унинг максимал амплитудаси 
(огиши, эгилиши, букланиши, чўзилиши, қайишқоқлиги, буралиши ва 
ҳоказолар) билан ўлчанади. 
Эгилувчанлик актив, пассив бўлиши мумкин. Мускул кучи эвазига 
бўладиган эгилувчанлик актив; таш и аршиликни инерция ёки огирлиги 
эвазига таш и таoсир кучи ва оказолар исобига намоён илинадиган 
эгилувчанлик пассив эгилувчан-лик дейилади.

---

Эмоционаллик кўтаринки кайфият ва бошқалар эгилувчан-ликнинг 
намоён бўлишига ижобий ёки салбий таoсир кўрсатиши амалиётда 
исботланган. Эгилувчанлик чегараланади унда чўзила-диган мускулларнинг 
қўзгалувчанлиги муҳим аҳамиятга эга. Чунки унинг табиатида чўзилаётган 
мускулларни 
ҳимоялаш, 
сақлаш 
хусусияти 
мавжуд. 
Чўзилаётган 
мускулларнинг эгилув-чанлиги ортиши билан уларнинг қўзгалувчанлик 
ҳолати юқори даражага кўтарилади. Бунда чўзилувчан мускулларнинг 
фаолияти маoлум даражада пасаяди.
Эгилувчанликни намоён бўлиши ташқи муҳит температу-расига ҳам 
боглиқ. Температуранинг ортиши билан эгилувчан-лик ортиб боради. Эрта 
тонгдан тунгача бўлган вақт, бошқа жисмоний сифатларга қараганда, 
эгилувчанликка кўп таoсир қилади. Масалан, эрталаб эгилувчанлик анча 
камайган бўлади. Машгулот вақтида эгилувчанлик турли шароитлар 
(ҳарорат, куннинг вақти) таoсирида ўзгаришини эoтиборга олиш лозим.
Эгилувчанликни ёмонлашувига олиб борадиган ноқулай ҳолатларни, 
чигал ёзиш (разминка) машқлари ёрдамида мускул-ларни қизитиш билан 
бартараф этиш мумкин. Эгилувчанлик чарчаш таoсирида сезиларли ўзгаради,