Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

 

 

---

54 

 

3.2. Xorijiy investitsiyalarni sug`urtalash xuquqiy tizimi. 

 

O`zbekistonda  xorijiy  investitsiyalarni  jalb  etishni  faollashtirishga  katta 

e`tabor  qaratilib,  investorlarga  ko`maklashish  va  kafolatlar  berish  uchun 

investitsiya,  soliq  tizimida  va  bojxona  tizimi  shakllantirildi.  Bunday tizimning 

tarkibiy qismi bo`lgan sug`urtaning shakllantirilishi xorijiy va tijorat xatarlaridan 

investorlarga siyosiy va tijorat xatarlaridan sug`urta kafolatini taqdim etish 

imkoniyatini yaratadi. 

O`zbekiston xukumati tomonidan sug`urta soxasini rivojlantirishga katta 

e`tabor berilib, sug`urta bozorini bosqichma-bosqich islox qilish amalgam 

oshirilmoqda. 

Xozirgi paytga kelib, sug`urta faoliyatini tartibga soluvchi amaldagi, 

umumiy, maxsus qonunchilik xamda qonunga asoslangan va ma`muriy-me`yoriy 

xujjatlarni o`z ichiga oluvchi qonunchilik tizimi yaratildi. Bunday sug`urtalash 

xuquqiy tizimning mavjudligi respublika sug`urta bozorini rivojlantirishga va 

takomillashtirishga asos bo`ldi. Shuni aloxida ta`kidlash kerakki, O`zbekiston 

Respublikasining sug`urta qonunchiligi O`zbekiston xududida yuridik va jismoniy 

shaxslarga sug`urta tashkilotlarini tashkil etishda investorlarning nizom 

sarmoyasida qatnashis ulushini qattiq chegaralashni nazarda tutmaydi. 

2000 yilning oxiriga kelib respublikamizda 28 ta sug`urta tashkiloti failiyat 

ko`rsatadi. 2007 yilga kelib, ulardan 25 tasi faoliyat ko`rsatmoqda. Ularning 300 

bo`linmasi, shu jumldan, chet el sug`urta bozori vakillari ishtirokida tuzilgan 

to`rtta sug`urta va broketlik kompaniyasi ish olib bormoqda. O`zbekiston 

Respublikasida olib borilayotgan iqtisodiy isloxotlarning ustivor yo`nalishlari 

amalgam oshirilishi investitsiya faoliyatini jadallashtirishga xorijiy 

investitsiyalarni keng jalb etishga, eksport saloxiyatini kengaytirish va eksportning 

o`sishiga ko`maklashishiga qaratilgan. Bu esa, sug`urta kompaniyalari faoliyatini 

keng kamrovda rivojlantirishni taqazo etadi. 

Xususan maxsulot va xizmatlar bozorlarida O`zbekiston eksportchilariga 

sug`urta ximoyasi taqdim etish maqsadida, “O`zbekinvest” eksport-import milliy 

---

55 

 

sug`urta kompaniyasi tashkil etildi. Bu sug`urta kompaniyasi milliy eksport 

qiluvchilarning iqtisodiy manfaatlarini chet ellarda xorijiy xamkorlar tomonidan 

qabul qilingan kontrakt majburiyatlarining bajarilishiga to`sqinlik qiluvchi siyosiy, 

tijorat va tadbirkorlik xarajatlaridan sug`urtaviy ximoya qilishni xamda 

O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiga sarmoya saflanayotgan xorijiy 

investorlarning mulkiy va shaxsiy manfaatlarini kimpleks sug`urtaviy ximoya 

qilishni ta`minlaydi. Siyosiy xatarlardan sug`urtalash bo`yicha xalqaro 

tamoyillarga asoslangan xolda “O`zbekinvest-interneyshnl” AJ xorijiy 

investitsiyalarni va savdoni sug`urtalash soxalarida o`zining sug`urta xizmatlarini 

taqdin etadi. Bugungi kunda, bu kompaniya xorijiy inveatitsiyalarni kuyidagi 

siyosiy xatarlardan sug`urtalamoqda: mulkni musodara qilishdan; 

ekspropriatsiyadan; mulkdan maxrum qilinishdan yoki milliylashtirilishidan; 

qo`shimcha xatarlar sifatida  –  tanlovli kamsitishlardan; aktivlardan majburiy 

maxrum etilishdan; eksport-import embargosidan bekorqilishidan; urush va 

fuqarolar g`alayonidan; xukumat shartnomasi bekor qilinishidan xukumat 

kafolatlarining noqonuniy ravishda yo`q qilinishidan va boshqalardan. Uzoq 

muddatli xatarlarni qoplash bo`yicha kompaniya jaxon sug`urta biznesining 

yetakchi sug`urta va qayta sug`urtalash kompaniyalari, xalqaro moliyaviy 

institutlari xamda davlat eksport-kredit agentliklari bilan, qisqa muddatli xatarlar 

bo`yicha xatarlarni sug`urtalovchi xususiy bozor kompaniyalari bilan faol 

xamkorlikni rivojlantirilmoqda. Yirik investitsiya loixalarini qoplash bo`yicha 

qo`shma korxonaning AIG(AQSH) sug`urta kompaniyasi va Lioyds bozoridagi 

xususiy kompaniyalar bilan shartnomalari bor. 

Kompaniya faoliyati davomida qayta sug`urtalashni keng yo`lga qo`ygan 

xolda, tashqi savdo shartnomalari va O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiga 

yo`naltirilayotgan investitsiyalar bo`yicha umumiy xisobda 884.76 mln.AQSH 

dollar miqdorida sug`urta ximoyasi taqdim etildi

13

. 

                                                            

13

 

Самарходжаев Б.Б. Инвеститции в Республики Узбекистан (муждународно – частноправовой 

аспект).Ташкент, 2003 г. 

---

56 

 

O`zbekistonda amalgam oshirilayotgan investitsion loixalar va tashqi savdo 

shartnomalarini xorijiy banklartomonidan ushbu davlatlarning eksport-kredit 

agentliklarining kafolatlarisiz moliyalashtirish uchun qulay sharoit yaratish 

bo`yicha qo`shimcha tarzda kompaniya tomonidan maqsadli strategic reja 

amalgam oshirilmoqda. Siyosiy koxronlardan imtiyozli shartlar asosida 

sug`urtalashning taqdim etilishi neft qazib olish va gaz-kimyo tarmoqlari, qishloq 

xo`jaligi mashinasozligi, avtomobilsozlik, telekommunikatsiya soxasi xamda paxta 

tolasi va respublika metallurgiya sanoati maxsulotlarining eksport shartnomalari 

bo`yicha avans to`lovlarini o`z vaqtida olish uchun ushbu banklar resurslarini jalb 

etish va ulardan foydalanish imkonini beradi. Xulosa qilib aytganda, 

respublikamizda xorijiy investitsiyalarni, umuman, investitsiya faoliyatini 

sug`urtalash mexanizmi yaratiladi. Mavjud mexanizmni yanada takomillashtirish, 

xorijiy investorlarga sifatli, arzon va qulay sug`urta xizmatlarini ko`rsatish milliy 

va qo`shma sug`urta kompaniyalarimizning asosiy maqsadidir. Ushbu maqsadlarni 

amalgam oshirish va jaxon talablariga to`la javob bera oladigan sug`urtalash 

tizimini yaratish uchun: